1299076080

18 Kultura Romów jako przedmiot badań

oraz przypisał im wierzenia Cyganów węgierskich. Po trzecie, przypisał polskim Cyganom dialekt najbardziej zasymilowanych w Polsce grup Cyganów zamieszkujących Karpaty. Po czwarte, normy obyczajowe zostały opisane przez Zielińskiego w sposób nieprawdziwy. Dwa kolejne artykuły tego autora, dotyczące baśni Cyganów polskich oraz sytuacji Cyganów w Polsce i na Litwie, również mają podobny charakter i zawierają fikcyjne dane oraz adaptacje¹³, na co zwrócił uwagę J. Ficowski w pracy Cyganie na polskich drogach¹⁴.

Inne prace pochodzące z tego okresu miały charakter raczej przyczynkarski, aczkolwiek niektóre z nich są interesujące. W latach pięćdziesiątych XIX wieku dwóch autorów, Serwatowski¹⁵ i Siarczyński¹⁶, opublikowało swoje notatki na temat Cyganów w Galicji. Natomiast Wóycicki¹⁷ pisał o Cyganach w Koronie i na Litwie, ale trzeba nadmienić, że w większości opiera! się on na wcześniejszych publikacjach Czackiego i Narbutta.

Daleko cenniejsze są publikacje, które powstawały na podstawie obserwacji autora. Należy do nich zaliczyć zapiski Wincentego Pola o poszukiwaczach złota¹⁸ oraz wspomnienia Józefa Gluzińskiego o cygańskiej biedocie¹⁹. Wiele zapisków publikowano w formie przyczynków w gazetach codziennych, w tygodnikach i dodatkach. Ich autorzy podpisywali się inicjałami lub nie podpisywali się wcale. Jeżeli dotyczyły one wydarzeń obserwowanych bezpośrednio przez publicystę — na pewno były i nadal są tekstem interesującym i godnym przemyślenia. Jednakże trudno czasem ocenić, w jakim stopniu tekst jest autorski i z jakich źródeł autor czerpał swoją wiedzę. Do ciekawszych artykułów opublikowanych w drugiej połowie XIX wieku należy zaliczyć Obozowisko cygańskie na Saskiej Kępie pod Warszawą, Cyganie oraz Cyganie i ich pochodzenie²⁰.

Badaczem o niewątpliwie ważnym dorobku był natomiast Izydor Kopernicki, współautor pracy naukowej (pierwszej po Narbutcie) o Cyganach z Pokucia, nazywanych „Złotarami” lub „Dzwonkarzami”. Praca ta została opublikowana w Paryżu w 1878 roku i zawierała liczne informacje zebrane przez Kopernickiego o Zlota-rach, zajmujących się wyrobem mosiężnych dzwonków i innych przedmiotów z metalu. Kilka lat później, w 1889 roku, w „Journal of the Gypsy Lorę Society”, Kopernicki opublikował pięć baśni Cyganów polskich²¹. Już wtedy przygotował do druku zbiór złożony z trzydziestu baśni i stu tekstów piosenek Cyganów z Podkar-

¹³    W K. Zieliński, Baśnie Cyganów polskich, „Wisła” 1896,1.10, s. 117 i 317; W. K. Zieliński, Notes on the Gypsies of Poland and Lithuania, „Journal of the Gypsy Lorę Society” 1890, vol. II, nr 4, s. 237-240.

¹⁴    J. Ficowski, op. cit., s. 328-330.

¹⁵    X. Serwatowski, O Cyganach w Galicji, „Przegląd Poznański” 1851, s. 412.

¹⁶    F. Siarczyński, OŻydach-karaitach iCyganach, dodatekdo „Gazety Lwowskiej” 1857, nr48, s. 5.

¹⁷    K. VV. Wóycicki, Cyganie w Polsce, „Tygodnik Ilustrowany” 1861, nr 67, s. 4-6; K. W. Wóycicki, Cyganie, w: Encyklopedia powszechna Orgelbranda, t. 4, Warszawa 1861, s. 35-47.

¹⁸    W. Pol, Dzieła, t. 4, seria II {Dzieła prozą, t. 2, Północny wschód Europy, cz. 3), Lwów 1876. ^ll- J. Gluziński, Cyganie, „Kalendarz Polski Ilustrowany” J. Jaworskiego, 1865.

²⁰    Obozowisko cygańskie na Saskiej Kępie pod Warszawą, „Tygodnik Ilustrowany” 1868, nr 29, s. 28; Cyganie, „Tygodnik Ilustrowany” 1869, nr 216, s. 6; Cyganie i ich pochodzenie, „Przyjaciel Dzieci” 1869, nr 56 nn.

²¹    Za: J. Ficowski, op. cit., s. 331.