1299076209

26 Kultura Romów jako przedmiot badań

Stowarzyszenie Romów w Oświęcimiu archiwizuje wszelkie materiały dotyczące kultury i historii Romów. Praca Mroza Dzieje Cyganów-Romów w Rzeczypospolitej XV-XVIII w., nagrodzona niedawno przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej, powstała przy współpracy ze Stowarzyszeniem, które zresztą celuje w interesujących publikacjach. Wznowiło pracę Daniłowicza i Rozprawek Czackiego oraz kilka tytułów poświęconych zagładzie Romów w obozach koncentracyjnych, np. Los Cyganów w KL Auschwitz-Birkenau. Das Schicksal der Sinti und Roma im KL Auschwitz-Birkenau⁶⁵, pod redakcją J. Parcera. Jest współorganizatorem obchodów likwidacji obozu cygańskiego w Oświęcimiu w 1944 roku, koncertów i wystaw.

Obecnie coraz więcej naukowców, etnologów, antropologów i socjologów, prowadzi badania terenowe, których przedmiotem jest kultura romska. Niestety nie zawsze są to badania prowadzone we właściwy sposób. Ich skutkiem są publikacje mało wartościowe, a nawet wprowadzające w błąd. Mam tu na myśli wydaną w 1999 roku książkę pod redakcją E. Nowickiej zatytułowaną U nas dole i niedole, opisującą sytuację Romów z terenów Polski południowej⁶⁶. Trzeba jednak nadmienić, że cztery lata później, w 2003 roku wyszła drukiem kolejna książka pod redakcją Nowickiej, lepiej opracowana, zatytułowana Romowie o sobie i dla siebie. Nowe problemy i nowe działania w pięciu krajach Europy Środkowowschodniej⁶'. Jest to omówienie położenia społecznego Romów w Polsce, na Litwie, Słowacji, w Czechach oraz Rumunii. Podstawą analizy były wywiady z liderami oraganizacji oraz obserwacje uczestniczące. W pracach nad publikacją brali udział studenci, doktoranci i pracownicy naukowi Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wciąż jednak bardzo mało powstaje w Polsce prac pisanych na podstawie systematycznych wywiadów przeprowadzanych z samymi Romami. Dlatego tak ważne są prace Ficowskiego, Mroza, czy Mirgi. Brakuje publikacji dotyczących obrzędowości i funkcjonowania grup romskich w Polsce, a także omówień folkloru muzyczno-tanecznego⁶⁸.

Na koniec warto jeszcze zwrócić uwagę na publikacje, z którymi niewątpliwie powinien zapoznać się każdy, kto jest zainteresowany kulturą Romów. Mam tu na myśli wspomnienia J. Yoorsa z wieloletnich wędrówek z Lowarami (<Cyganie, Przeprawa)⁶^, książkę M. Lakatosa Krajobraz widziany przez dym⁷⁰ oraz Dzieje Cyganów A. Frasera'¹.

Los Cyganów w KL Auschwitz-Birkenau. Das Schicksal der Sinti und Roma im KL Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 1994.

⁶⁶    U nas dole i niedole. Sytuacja Romów w Polsce, red. E. Nowicka, Kraków 1999; recenzja: L. Mróz, Uczone rozważania na temat sytuacji Romów w Polsce, „Dialog-Pheniben” 2000, nr 4, s. 41-48.

⁶⁷    Romowie o sobie i dla siebie. Nowe problemy i nowe działania w pięciu krajach Europy Środkowowschodniej, red. E. Nowicka, Warszawa 2003.

⁶⁸    Odsyłam do moich artykułów dotyczących tradycyjnego tańca Romów (Cyganów), patrz Bibliografia.

⁶⁹    J. Yoors, Cyganie, Kraków 1973; idem, Przeprawa, Kraków 1978.

⁷⁰    M. Lakatos, Krajobraz widziany przez dym, Warszawa 1979.

⁷¹    A. Fraser, Dzieje Cyganów, tłum. E. Klekot, Warszawa 2001.