1299076145

22 Kultura Romów jako przedmiot badań

była powieloną wiedzą stereotypową, domniemaniami autora lub cytatami z innych publikacji, nie zawsze wiarygodnych. Nieliczne opisy np. wesel cygańskich traktowano dość pobieżnie, nie wnikając w ich istotę. Można uznać, że wiedza na temat obrzędowości Cyganów polskich pozostawała nieznana. W artykule Z. Ko-terby-Dziubana Życie ciągłe nowe można było odnaleźć informacje o koncepcji zwierzchnictwa w obozie cygańskim, opis samego obozu oraz omówienie form zarobkowania (wróżbiarstwo, muzykowanie, produkcja naczyń z metalu)⁴¹. J. Kalita w pracy Cyganie na ziemiach polskich opisał sposób organizacji grup cygańskich, przytoczy! przywileje uzyskiwane przez te grupy oraz omówi! formy zarobkowania. Kalita porównał zwyczaje rodzinne Cyganów do zwyczajów ludów pierwotnych. jako przykłady takich zachowań poda! handel kobietami, przyłączanie się męża do „bandy” żony oraz wyłączenie obcych spod prawa⁴². Z kolei w innym artykule, podpisanym przez Wube, można było przeczytać o tym, skąd pochodzą Cyganie i jakie były ich dzieje w Europie i w Polsce, jak ich nazywano i jaki prowadzili tryb życia. Autor wymienił również zawody, jakie Cyganie wykonywali, i podał nazwiska kilku kompozytorów, których zainspirowała muzyka cygańska (Strauss, Liszt, Kellman, Paderewski). Natomiast dość często ukazywały się w tamtych latach przyczynki do dziejów Cyganów, które dotyczyły tzw. królów cygańskich. Najczęściej były to prasowe informacje o kolejnych koronacjach itp. W 1937 roku w „Tygodniku Ilustrowanym” opublikowano artykuł wspomnianego wcześniej J. Ślebodzińskiego Cyganie. Ślebodziński wskazał w nim na sytuację społeczno-ekonomiczną Cyganów w Polsce międzywojennej oraz zwrócił uwagę na narodziny ruchu narodowego wśród tej społeczności⁴³. Trzeba jednak przyznać, że wiedza o Cyganach wciąż była niewielka, a sugerowana przez różne publikacje problematyka badana w sposób niedostateczny lub nie badana w ogóle. Czołowi etnografowie polscy wskazywali na odmienność kultury cygańskiej i na brak wiedzy o niej. W 1947 roku J. S. Bystroń napisał, że o kulturze tej ciekawej grupy, która usuwa się starannie spod kontroli osób postronnych, nie wiemy dużo⁴⁴. W innej pracy zauważył, że Cyganie odgrywali istotną rolę kulturalną w dawnej wsi i byli łącznikami z odległymi krajami⁴⁵.

Lata powojenne przyniosły stopniowy wzrost zainteresowania kulturą cygańską. W 1953 roku J. Ficowski opublikował w książce Cyganie polscy wyniki swoich poszukiwań dotyczących folkloru cygańskiego. Wersja poprawiona jego pracy, zatytułowana Cyganie na polskich drogach, poszerzona o informacje dotyczące obyczajów Kelderaszów, ukazała się w 1963 (wyd. I), a potem w 1985 roku (wyd. II). Ficowski podjął się poszukiwań przez nikogo wcześniej nie prowadzonych. Ich rezultatem były rozdziały napisane wyłącznie na podstawie badań własnych (Skalania i przysięgi, Śmierć i żałoba, Narodziny, Zaślubiny, Czarna magia). Do zasług

⁴¹    Z. Koterba-Dziuban, Życie ciągle nowe, „Kuryer Literacko-Naukowy” 1932, nr 27, s. XII—XIII.

⁴²    J. Kalita, Cyganie na ziemiach polskich, „Kuryer Literacko-Naukowy” 1929, nr 24, s. X-XI (Dodatek do „Ilustrowany Kuryer Codzienny” z 17 czerwca 1929 r.).

⁴³    J. Ślebodziński, Cyganie, „Tygodnik Ilustrowany” 1937, nr 28, s. 553-555.

⁴⁴    J. S. Bystroń, Etnografia Polski, Warszawa 1947.

⁴⁵    Idem, Kultura ludowa, Warszawa 1947, s. 125.