1551622951

UWAGI WSTĘPNE

Utwory Witolda Gombrowicza w obszarze kultury niemieckojęzycznej jako przedmiot badań literaturoznawczych i translatologicznych

Recepcja twórczości Witolda Gombrowicza w krajach niemieckiego obszaru językowego ma dwoisty charakter. Fenomen ten polega na tym, że pokaźna ilość tłumaczeń, analiz oraz inscenizacji teatralnych utworów polskiego pisarza zainteresowała przede wszystkim wąskie grono literaturoznawców, teatrologów i dziennikarzy. W szerszych kręgach czytelników twórczość Gombrowicza pozostaje nadal nieznana i trudno porównać popularność dzieł twórcy Ferdydurke do tej, jaką cieszyły się utwory Sławomira Mrożka lub też Stanisława Lema, autorów rozpoznawalnych zarówno w Niemczech, jak i w Austrii.

Recepcja twórczości Gombrowicza objęła przede wszystkim Niemcy Zachodnie. To właśnie tamtejsze wydawnictwa podejmowały się edycji jego utworów, tam również ukazywały się ich recenzje. Miało to bezpośredni związek z sytuacją społeczno-polityczną dwóch niemieckich państw. Warunki recepcyjne w NRD były podobne do panujących w socjalistycznej Polsce. Polityka kulturalna tych państw podporządkowana została celom ideologicznym. W konsekwencji polscy pisarze emigracyjni nie doczekali się tłumaczeń swoich dzieł w Niemieckiej Republice Demokratycznej, natomiast w Niemczech Zachodnich nie ukazywały się utwory polskich pisarzy napisane w duchu realizmu socjalistycznego¹.

Pierwszy etap recepcji Gombrowicza stanowi pokłosie wydarzeń z października 1956, które przyczyniły się do znacznego wzrostu zainteresowania Polską i jej kulturą. Zjawisko to określane jest w historii literatury mianem polskiej fali². Literatura polska zyskała wtedy na znaczeniu i postrzegana była jako pewna całość, co nie pozostało bez wpływu na jej recepcję³. W tych latach rejestruje się także rosnące zainteresowanie literaturą Republiki

3

1

Zob. B. H a 1 i c k a: ‘Niektórzy lubią poezję’- Wiersze Wisławy Szymborskiej w Niemczech. Kraków: Universitas 2005, s 173.

2

   Zob. R. F i e g u t h: Polnische Literatur irt Deutschland zwischen 1956 und 1968. W: H.-D. Weber: Rezeptionsgeschichte oder Wirkungsasthetik. Stuttgart: Klett Cotta 1978. s. 119; A. L a w a t y: Die kulturellen Beziehungen zwischen Bundesrepublik Deutschland und der Volksrepublik Polen bis 1975. W: Gemeinsame Deutsch-Polnische Schulbuch - Kommission: Die Beziehungen zwischen der Bundesrepublik Deutschland und der Volksrepublik Polen bis zur Konferenz uber Sicherheit in Europa. XIX. deutsch-polnische Schulbuchkonferenz der Historiker, Braunschweig 1987. s. 187.

3

   Zob. R. F i e g u t h: Literatura polska w Niemczech lat 1956-1968. W: Tenże: Poezja w fazie krytycznej i inne studia z literatury polskiej. Izabelin: Świat literacki 2000, s. 199.