3218343871

17

Pojęcia jako przedmiot badań interdyscyplinarnych

(percepcją plus koncepcją [konceptualizacją]) treści a jej ekspresją językową. Językoznawcę interesują przy tym te elementy reprezentacji, które uzyskały status postulowanych przez językoznawców kognitywnych rutyn poznawczych.

A. Szwedek w „Rola metafor w kształtowaniu «pojęć abstrakcyjnych^' proponuje nową koncepcję metaforyzacji, w której podstawową domeną źródłową jest domena przedmiotu materialnego, zdefiniowanego jako ograniczony przestrzenią obiekt pierwotnie poznawany przez dotyk, która to domena (lub jej podkategorie) służy następnie do konceptualizacji wszystkich pojęć abstrakcyjnych, ale sama nie podlega metaforyzacji. Szwedek zaznacza, że metafory w tradycji przedko-gnity wnej były traktowane jako ozdobniki literackie, dotyczące jedynie warstwy językowej. Za Lakoffem i Johnsonem przyjmujemy dzisiaj, zdaniem Szwedka, że mają one charakter pojęciowy i są integralną częścią języka codziennego, a procesy metaforyczne przebiegają normalnie od konkretu do abstraktu, a nie odwrotnie. Domena „przedmiotu materialnego" jest przy tym pierwotną domeną źródłową, w kategoriach której konceptualizowane są wszystkie „pojęcia abstrakcyjne".

Tezy semantyki kognitywnej są coraz częściej weryfikowane empirycznie (por. Evans i in., 2007), przez co rozmywa się granica dzieląca językoznawstwo kognitywne i inną dyscyplinę zajmującą się językiem przy pomocy metod psychologii, czyli psycholingwistykę. Najbardziej intensywnie rozwijane badania w ramach tej dziedziny dotyczą dwu-języczności (bilingualizmu). Między innymi, pyta, czy osoby mówiące biegle w dwóch językach posiadają jedno czy dwa pojęcia dla odpowiadających sobie słów w obu językach. To pytanie jest szczególnie interesujące dla przypadków, w których oba języki pochodzą z bardzo odmiennych kultur (np. zachodniej i wschodniej). Stwierdzono bowiem (por. Nisbett, 2003) istotne różnice w kategoryzacji pomiędzy osobami o pochodzeniu anglosaskim a mieszkańcami Dalekiego Wschodu (Chin, Korei, Japonii). Podczas gdy pierwsi kategoryzują obiekty ze względu na podobne cechy lub funkcje, drudzy tworzą kategorie przede wszystkim na podstawie wspólnego kontekstu lub relacji zachodzącej między obiektami. Przykładowo, proszone o podział zbioru trzech obiektów [małpa, panda, banan] na dwie grupy, osoby o pochodzeniu anglosaskim utworzą intuicyjną dla nas kategorię zwierząt [małpa, panda], ale Chińczycy zgrupują obiekty w kategorię [banan, małpa] ze względu na relację zachodzącą pomiędzy nimi („pokarm dla"), stwierdzając natomiast, że małpy i pandy nie wiąże żadna intuicyjna relacja. Badania (Ji, Zhang i Nisbett, 2004) dowiodły, że osoby pochodzenia chińskiego o tzw. dwujęzycznośd współrzędnej, czyli takie, które nauczyły się drugiego języka (w tym wypadku angielskiego) stosunkowo