str0039

tj. do komór mózgowych albo bezpośrednio do ośrodków. Domózgowe wprowadzenie stosuje się z reguły wówczas, gdy lek nie przenika przez barierę krew-mózg lub gdy chodzi nam o ustalenie, na jakie struktury mózgowe oddziałuje.

Badania farmakologiczne umożliwiły poznanie biochemicznej organizacji kilku systemów funkcjonalnych mózgu, głównie pokarmowego, „układu nagrody” i systemu regulującego wrażliwość na ból, wykazały rolę amin katecholowych w ośrodkach sterujących czynnościami popędowo--emocjonalnymi. Badania te w znacznym stopniu przyczyniły się do rozwoju psychofarmakologia Dzięki nim sprawdzono na zwierzętach działanie leków, które znalazły zastosowanie w lecznictwie psychiatrycznym.

2.2.7. Badania neuroanatomicaie i neurochemiczne

Badacz zachowania stosujący zabiegi operacyjne na mózgu często sięga do metod anatomicznych, a czyni to z wielu przyczyn. Po pierwsze, mimo dużej precyzji stosowanej techniki stereotaktycznej zawsze zachodzi konieczność zweryfikowania pozycji elektrody i umiejscowienia Iezji oraz ustalenie zbieżności lub rozbieżności z lokalizacją zamierzoną. Drugim powodem jest prześledzenie morfologicznych następstw lezji. Po uszkodzeniu jakiegoś ośrodka ulegają bowiem zniszczeniu nie tylko neurony w obrębie bezpośredniego działania czynnika uszkadzającego (np. prądu elektrycznego), lecz także należące do nich aksony. Dzieje się tak dlatego, że w aksonie odciętym od ciała komórki zachodzą procesy zwyrodnieniowe, a zmienione w wyniku tych procesów włókna nerwowe można uwidocznić wybiórczo za pomocą specjalnych technik. Zwyrodnieniu ulegają także „zdrowe” komórki unerwiane przez komórki uszkodzone. W wyniku tych zmian lezja o stosunkowo niewielkich rozmiarach może upośledzać funkcjonowanie neuronów rozciągających się poza obręb pierwotnego ogniska.

Oprócz tej niejako „usługowej” roli dla badacza zachowania i dla fizjologa, neuroanatomia spełnia samodzielne zadania badawcze, ustala-lając organizację połączeń między strukturami mózgowymi. Współczesne metody neuroanatomiczne pozwalają wykrywać połączenia o specjalnych właściwościach funkcjonalnych, odznaczające się np. jednolitym podłożem biochemicznym przewodzenia impulsów nerwowych.

Obok technik ściśle anatomicznych w ostatnich latach rozwinęły się też metody chemiczne, pozwalające uwidaczniać w neuronach i synapsach mediatory oraz enzymy o różnej roli fizjologicznej. Burzliwy rozwój biochemii mózgu odbywa się dzięki zastosowaniu technik izotopowych umożliwiających wykrywanie związków chemicznych w małych ilościach tkanki, a nawet w pojedynczych komórkach nerwowych. Badania te zmierzają do ustalenia neurochemicznego podłoża mechanizmów sterujących zachowaniem. W ostatnich latach obserwuje się też gwałtowny rozwój mikroskopii elektronowej — techniki, która pozwala wniknąć w ultrastrukturę neuronu

39