str26

74    2. Realizm

bera. tak jak dla Carla von Clausewitza. użycie siły Jest naturalną cechą stosunków międzynarodowych, wojna jest czymś naturalnym, a pokój jest jedynie zmianą charakteru konfliktu¹. Polityka jest nieustającą walką o władzę i siłę. konieczną do przetrwania. Podobnie jak u Machiavellego. punktem odniesienia jest interes państwa, a właściwym kryterium prowadzenia polityki winno być przyczynianie się do promowania potęgi państwa. Wielkość państwa może urzeczywistniać się poprzez ekspansję imperialną, a rządy autorytarne są z tego punktu widzenia często skuteczniejsze od rządów demokratycznych.

Weber wprowadzi! rozróżnienie etyki absolutnej i etyki odpowiedzialności. W pierwszym przypadku liczy się spójność działań z przekonaniami i czystość intencji. Przykładem może być przekonany do swoich ideałów rewolucjonista, który ignoruje konsekwencje działań. W drugim przypadku liczą się przede wszystkim konsekwencje działali, dopuszcza się czynienie zła. jeżeli wymagają tego okoliczności. i jeżeli służy to ostatecznemu dobru. W polityce można osiągnąć dobre rezultaty za pomocą nieetycznych środków. Polityk musi kierować się etyką odpowiedzialności. której cechą Jest ostrożność, właściwa ocena konsekwencji i akceptacja zła w polityce.

Weber wyróżnia dwa typy polityków - tych. którzy żyją dla polityki, i tych. którzy żyją z polityki. Pierwszy to polityk z powołania, finansowo niezależny. Jego utrzymanie nie zależy od polityki, chociaż udział w niej przynosić może korzyści. Drugi to tzw. polityk zawodowy, dla którego polityka Jest profesją dającą główne źródło utrzymania. Jest raczej urzędnikiem na służbie innych niż niezależnym politykiem². Różnica między prawdziwym politykiem a politykiem bez koniecznych kwalifikacji polega na tym. że prawdziwi politycy posiadają wewnętrzną moc zmierzenia się z odpowiedzialnością. Na przykład przywódcy niemieccy nie potrafili przyjąć odpowiedzialności po 1 wojnie światowej za błędny rozkaz rozpoczęcia nieograniczonej wojny podwodnej, który doprowadził do przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny³.

Wizja polityki jako walki, definicja państwa, a przede wszystkim rozróżnienie etyki absolutnej i etyki odpowiedzialności, miały wpływ na późniejszych realistów: Edwarda Carra, Reinholda Niebuhra i Hansa Morgenthaua. Przedstawiona przez Webera dychotomia, która stawia realizm i odpowiedzialność z jednej strony, oraz idealizm i dobre intencje z drugiej, jest obecna w teoriach stosunków międzynarodowych dnia dzisiejszego⁴.

Cechą reprezentowanego przez Carra realizmu praktycznego jest przyzwolenie na każde działanie, które prowadzi do realizacji interesu narodowego. W opublikowanej na początku II wojny światowej książce pt. The Twenty Years’ Crisis 1919-1939 Carr rzucił wyzwanie dominującemu wówczas w kręgach intelektualnych świata anglosaskiego paradygmatowi idealistycznemu. Autor dokonał w niej także bezkompromisowej krytyki idealizmu, który nazwał utopizmem, zwłaszcza koncepcji harmonii interesów oraz dążenia do określenia uniwersalnych zasad zachowania państw. Jego zdaniem stosunków międzynarodowych nie można kształtować za pomocą powstałych w wyobraźni modeli teoretycznych: teoria powinna

1

   Carl von Clausevitz. O wojnie, tłum. Augustyn Cichowicz. Leon Wacław Koc. Franciszek Schocner. Lublin 1995. Wydawnictwo .Test": David Bcctham. Max Weber and Ihe Theoty of Modem Politics. London 1974. Allen & Unwln. s. 41.

2

   Weber. Polityka Jako zawód i powołanie.

3

   Smith. Realist Thought. s. 47-48.

4

   Smith, Realist Thought. s. 53.