strona (21)

konać w sposób nietypowy, np. zmieniając pozycję wyjściową na leżąc na boku nie badanym. Odwiedzenie kończyny dolnej w stawie biodrowym pozwoli na swobodne znalezienie największego obwodu uda.

\J₂ — inaczej nazywany pomiarem nadkolanowym. Określa się nim obwód, a tym samym masę głowy przyśrodkowej mięśnia czworoglowego uda. Odpowiedzialna jest ona za końcowe 30° ruchu wyprostu w stawie kolanowym. Badanie wykonuje się w pozycji leżąc tyłem, wyszukując uprzednio wizualne najszersze miejsce na brzuścu tej części mięśnia. Na ogół znajduje się ono w odległości 6—10 cm od podstawy rzepki. Podobnie jak we wszystkich pomiarach obwodowych wysokość, na której ponad rzepką wykonany został pomiar, zapisuje się po to, by kolejne badania można było wykonać w tym samym miejscu z dużą dokładnością.

K — pomiar przezkolanowy informuje o zmianach w obrębie tego stawu. Badanie wykonuje się w pozycji leżąc tyłem, przykładając taśmę prostopadle do osi długiej kończyny dolnej na wysokości szpary stawu kolanowego.

G, — dotyczy największego obwodu goleni. Badanie wykonuje się w pozycji leżąc tyłem, postępując podobnie jak przy określaniu największego obwodu przy pomiarze (ryc. 3a). Odległość poziomu, na którym wykonano badanie, odnosi się do podstawy rzepki (ryc. 3b, c).

G₂ — pomiar nadkostkowy, informujący o zmianach głównie w obrębie stawu skokowego górnego. Badanie wykonuje się w pozycji leżąc tyłem, taśmę przykłada się prostopadle do osi długiej goleni w bezpośrednim sąsiedztwie kostek bocznej i przyśrodkowej, tuż ponad nimi.

Opisane pomiary obwodowe są typowe. Jeżeli zaistnieje potrzeba, można icń liczbę zwiększyć i rozszerzyć na inne okolice ciała. Na przykład przy zwichnięciu kciuka można wykonywać pomiary obwodowe przez uszkodzony staw. Ze względu na to, że będzie to pomiar nietypowy, należy dokładnie opisać jego metodykę w dodatkowo sporządzonej dokumentacji. Kolejne pomiary w tym konkretnym przypadku pozwolą ocenić szybkość ustępowania negatywnych następstw urazu.

Pomiary zakresu ruchów w stawach kończyn i kręgosłupa

Zakres ruchu w stawie może być wartościową wskazówką dla określenia funkcjonalnej sprawności kończyny. Pomiaru dokonuje się za pomocą kątomierza. Należy badać dwa rodzaje zakresu ruchu, tzn. czynny i bierny. Czynny jest wynikiem pracy mięśni odpowiedzialnych za jego wykonanie. Bierny natomiast jest efektem przyłożenia siły zewnętrznej. Najczęściej jest to siła ręki badającego przyłożona zgodnie z fizjologicznym kierunkiem badanego ruchu w celu jego pogłębienia. Bierny zakres ruchu jest na ogół o kilka stopni większy od czynnego w warunkach fizjologicznych, ale mierząc go nie należy powodować bólu. Porównanie zakresu ruchu czynnego i biernego pozwala na uzyskanie dodatkowych wskazówek dotyczących odczynów zapalnych, odruchowego napięcia mięśniowego, czy braku pokrycia całego zakresu ruchu odpowiednią siłą mięśniową. W sytuacji, w której występują zmiany patologiczne w obrębie badanego stawu, różnica między zakresem ruchu czynnym i biernym może być znaczna. Zdecydowana większość autorów przyjęła badanie rzeczywistego ruchu obwodowej części kończyny w stosunku do jej części przyśrodkowej, co znajduje odzwierciedlenie w metodyce badania i w postaci zapisu wyników.

Metodyka badania. Pomieszczenie do badań oraz przygotowanie pacjenta, jak przy pomiarach linijnych. Kątomierz przykłada się tak, by ramię nieruchome przebiegało zgodnie z osią długą odcinka bliższego, nieruchomego, a ramię ruchome wzdłuż osi długiej odcinka obwodowego, który wykonuje ruch. Odcinek bliższy musi być dobrze ustabilizowany, po to by był w pełni unieruchomiony, co uniemożliwia podczas badania przenoszenie wykonywanego ruchu na inne sąsiednie stawy. Brak stabiliza-

21