str39

Moaeie wycnowania rotói trt piąty 339

nu marginesie lub tych, którzy muszą żyć z upośłe-j/cniom czy chorobą. W drugim wypadku chodzi o odpowiednio wczesne chronienie przed utratą to/Mimości spowodowaną zagrożeniami konsumpcyjnymi, jak telewizja, zażywanie narkotyków, przestępczość, oraz takimi błędnymi wyborami, jak przynależność do sekt i innych groźnych grup. Mają temu służyć modele życia tworzące tarcze ochronne, które w naturalny sposób umożliwiają rozwój zdrowej tożsamości.

Pedagogika terapeutyczna posługuje się metodami terapii psychologicznej, psychologii klinicznej, psychologii zachowania, psychologii głębi i psychologii społecznej. Wykorzystuje terapię grupową i indywidualną z odpowiednimi formami terapii grą i innymi jej wariantami. Posługuje się także metodami doradztwa i super -wizji, które są powiązane z odpowiednimi psychologiami, oraz wykorzystuje podstawy teorii systemowej, dynamiki grupowej, a także teorii komunikacji i interakcji. W praktyce pracuje się za pomocą metod niedyrektywnego doradztwa, terapii rodzinnej, interwencji kryzysowej, interakcji skoncentrowanej na temacie, a także analizy transakcji, by wymienić tylko niektóre z nich.

Głównymi obszarami praktycznymi, w których stosowana jest pedagogika tożsamości w naszym rozumieniu, są praca z młodzieżą, praca z osobami starszymi, pomoc rodzinna i zdrowotna, wychowanie w domach dziecka, praca z niepełnosprawnymi, resocjalizacja i praca z uzależnionymi. Do tych obszarów odniesiemy się dopiero w dalszej części rozdziału, ponieważ oprócz analizy, diagnozy oraz prowadzenia i kierowania dyskusją należą one bezpośrednio do profesjonalnych pedagogicznych kompetencji działania.

► Pomoc w uzyskaniu tożsamości za pomocą modyfikacji zachowania. Scenariuszem pierwszego terapeutycznego obszaru wychowawczego jest trening zachowania według modelu psychologii uczenia się i behawioryzmu. Pomoc ta jest możliwa jako (a) trening indywidualny oraz jako (b) trening grupowy dla dziecka i matki.

Według Franza Petermanna i Urłike Peter-mann pozytywnymi celami byłyby tutaj: uzyskanie optymistycznej i aktywnej postawy zwalczania pojawiających się problemów, zmniejszanie deficytów i spowodowanie skromnych sukcesów, a także „zmniejszanie ograniczeń i nieporozumień w rodzinie”¹⁴⁶. Należy to osiągnąć poprzez: „usprawnione postrzeganie siebie i innych, samokontrolę i wytrzymałość, obchodzenie się z własnym ciałem i uczuciami, pewność siebie i stabilny obraz siebie, umiejętność wczuwania się, obchodzenie się z krytyką i brakiem sukcesu, integrację celów”¹⁴⁷.

Aby trochę uprościć złożoność pedagogicznej pomocy w kształtowaniu tożsamości, chcemy wyjaśnić różne rozwiązania na przykładzie.

Samotna matka ma ogromne problemy ze swym czternastoletnim synem. Podczas gdy ona pracuje, syn zamiast iść do szkoły całymi dniami kręci się w podejrzanych miejscach. W ogóle nie słucha tego, co mówi matka. Od pewnego czasu posiada gameboya nieznanego pochodzenia. Matka obawia się, że jej syn może zejść na złą drogę. Poza tym obawia się, że naśladuje swojego ojca. Przyjaciółka po wielu rozmowach namówiła ją, żeby zgłosiła się na rozmowę w jednym z ośrodków doradczych.

W tym wypadku oczywiste jest to, że chłopak poszukuje tożsamości. Szuka podniesienia na duchu i uznania. Matka jest niepewna i zagrożona jako osoba wychowująca. Również ona szuka tożsamości. Ten przykład posłuży nam jako paradygmat różnych terapeutycznych koncepcji pedagogicznej pomocy w kształtowaniu tożsamości. Chcemy postawić także techniczne pytanie: jak funkcjonuje właściwie taka pomoc? Aby na nie odpowiedzieć, dokonamy pewnego eksperymentu ideowego. Wyobraźmy sobie, że ośrodek doradczy zaproponuje do wyboru trzy różne systemy interwencji symbolizujące poszczególne pokoje:

►    w pierwszym pomieszczeniu pracuje się za pomocą modyfikacji zachowania;

►    w drugim kieruje się modelem psychoanalizy i psychologii głębi;

►    w trzecim zaś wykorzystuje się psychologię społeczną i interakcjonizm.

Hj H. Pelermann, U. Petermann, Training mit aggressiven Kindem, Miinchen: Urban und Schwarzenberg 1978, s. 28. !|p Ibidem, s. 29.