Top 3

jest recydywa, czyli powracanie do przestępstwa u nieletnich mimo wielu kar i sytuacji awersyjnych, jakie się wiążą z popełnieniem przestępstwa Kara wymierzana nieletniemu przestępcy, mimo jej dolegliwości, nie motywuje go do zachowań zgodnych z prawem. Natomiast o wiele silniej motywują do zachowań antyspołecznych uprzednie duże, nieregularne nagrody (zyski, satysfakcje) uzyskiwane w toku przestępczej soq'alizacji, mimo okresowych „wpadek", tzn kar związanych z wykryciem aktywności przestępczej jednostki

W praktyce terapeutycznej zorientowanej behawioralnie wykorzystuje się znane prawa psychologii uczenia się, stwarzając wychowankom sytuacje wychowawcze zawierające duży ładunek nagród psychologicznych- W szerokim zakresie stosuje się więc nagradzanie za każdy przejaw pożądanej aktywności społecznej, począwszy od tzw punktów przydzielanych przez wychowawcę, a na zabawach, sporcie i rekreacji organizowanej poza murami zakładu skończywszy.

Na podstawie założeń behawioralnych formułuje się wiele dyrektyw praktycznego postępowania terapeutycznego z podopiecznymi

Oto przykładowy zestaw takich zaleceń pedagogiczno-terapeutycz-nych wobec młodzieży antyspołecznej (agresywnej, kłamliwej, nieposłusznej itp ):

a)    w postępowaniu z młodzieżą agresywną, buntowniczą nie należy przyjmować „postawy dyktatora", wychowawca, terapeuta powinien pozwalać na dokonywanie wyborów, nie zmuszać do natychmiastowego wykonywania poleceń, gdyż każdy przejaw własnej niezależności i swobody jednostki społecznej jest dla niej silnie nagradzający;

b)    jeśli formułuje się wymagania wobec młodzieży trudnej, należy przy tym:

—    ściśle określać zakres tych wymagań,

—    formułować je precyzyjnie,

—    nie wymagać zbyt wiele, tj nie wydawać zbyt dłużej liczby poleceń, nie mających szans na realizację;

c)    uzasadniać, lub przynajmniej usprawiedliwiać, własne wymagania, propozycje, postulaty, co także jest nagradzające dla wychowanka;

d)    w kontaktach z podopiecznym zadbać o to, aby nie dostarczać mu sprzecznych informacji o sobie, wywołujących tzw dysonans poznawczy działający jako kara, zwiększający niepokój wychowanka i spadek zaufania do terapeutów, dbać o stabilność obrazu własnej osoby;

e)    w stosunkach interpersonalnych z podopiecznym należy nadawać im osobisty charakter, dążąc do nawiązania więzi emocjonalnej, pońie-waż w niej potencjalnie zawiera się bogaty zestaw czynników, które można uruchomić, skłaniając go do zachowań pożądanych;

f)    należy uczyć postrzegania konsekwencji zachowań podopiecznego dla niego i dla jego otoczenia społecznego, wzmóc samokontrolę;

g)    należy pozwalać na wyrażenie negatywnych uczuć: gniewu, złości będących najczęściej skutkiem frustracji, ale jednocześnie uczyć tzw odraczania reakcji agresywnych graty fikujących podopiecznego;

h)    wzmagać odporność psychiczną wychowanka na stresy i sytuacje fntstiacyjne przez budowanie oczekiwań wiążących się z sukcesem, przedstawienie alternatywnych sposobów reagowania atrakcyjnych dla wychowanka i jednocześnie akceptowanych społecznie (np wykorzystując jego uzdolnienia artystyczne, manualne itp);

i)    niewskazane jest zrywanie kontaktu z wychowankiem, gdy zachowa się niepoprawnie, agresywnie, obraźliwie wobec wychowawcy, np skarżąc się dyrektorowi lub kierownikowi placówki, należy raczej doprowadzać do rozwiązania zadrażnień i konfliktów na linii „wy-chowawca-wychowanek", innymi słowy - należy dać wychowankowi szansę i czas na zrekompensowanie i naprawę szkód. Zaprezentowane zalecenia wychowawczo-terapeutyczne przystają

w pełni do modelu ujmowania człowieka (czy to w sensie diagnostycznym, czy w sensie modyfikacji) jako przedmiotu manipulacji behawioralnej Eksponują bowiem nagradzający charakter rozmaitych czynności wychowawcy, terapeuty wobec podopiecznego, którego w mniejszym lub większym stopniu kształtują, wpływając przede wszystkim na sposoby i dynamikę zachowania się

Zalecenia odmiennej natury, dotyczące kształtowania nie tylko stylów zachowania się, ale przede wszystkim wzorów osobowych i pożądanych postaw, można wyprowadzić z drugiego modelu diagnozy i odpowiadającego mu modelu terapii pedagogicznej, który nazwiemy humanistycznym

Model humanisiyczny

Humanistyczny model terapii jest ściśle powiązany z interdyscyplinarnym modelem diagnozy. W opozycji do behawioralnego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego w modelu humanistycznym jednostkę ludzką ujmuje się wielowymiarowo Człowiek jest przede wszystkim osobą, i to niezależnie od wieku, poziomu dojrzałości biologicznej, psychologicznej czy społecznej Dzieci i młodzież - to nie poszczególne egzemplarze gatunku ludzkiego, ale niepowtarzalne indywidualności, stwarzające własny, subiektywny świat wartości, znaczeń i symboli, nakładający się na sieć społecznych interakcji i więzi emocjonalnych Osoba dobrze przystosowana - to osoba zdrowa w sensie psychologicznym, wykorzystująca swe możliwości, „osoba w pełni funkcjonująca",

131