Untitled16(1)

Kapitał

także inwestycjami publicznymi związanymi z długofalową państwa [...]. [W tym ujęciu — E.D.] wzrost gospodarki stycznej (rozszerzona reprodukcja) występuje jako czynnik niczny, będący wynikiem zasilenia procesu reprodukcji «z zewn^°^ przez inwestycje autonomiczne. Aby otrzymać rozszerzoną renr a * cję jako wynik nie zewnętrznego zasilenia układu, ale «cech ł nych» kapitalistycznej reprodukcji, model Kaleckiego wymaea n. nych zmian .

Jeżeli - zgodnie z charakterystyką zapoczątkowaną _pra3 J. R. Hicksa i P. A. Samuelsona⁶⁸ — za inwestycje autonomicw uznamy te inwestycje, które są podejmowane niezależnie od bieżącego stanu popytu (a tak właśnie czyni Lange), to istotnie w modelu Kaleckiego inwestycje związane z innowacjami są autonomiczne. Ale nic świadczy to jeszcze, że zdaniem Kaleckiego źródłem rozwoju nie jest sam system kapitalistyczny lub — jak interpretuje J. Steindl - że w teorii Kaleckiego „...dla pobudzenia trendu konieczne jest działanie czynników egzogenicznych"^b9. Nie chodzi mi przy tym tylko, czy nawet w ogóle, o modelowe formalne rozwiązanie (tj. czy zbiór parametrów¹ równania decyzji inwestycyjnych wyznacza zarówno trend jak i cykl), lecz o to, czy w przekonaniu Kaleckiego gospodarka kapitalistyczna jest z natury silnie stagnacyjna, czy też faktyczny proca długofalowego wzrostu jest jednak skutkiem owych „cech własnych kapitalistycznego systemu, bo jeżeli nie jest, to rzeczywiście wszystko zależy wyłącznie od łaskawości niebios (i to głównie dla wynalazców)

W Teorii dynamiki gospodarczej (1954 r.) Kalecki pisze; „.-długofalowy rozwój nie jest czymś nieodłącznym od gospodarki kapitalistycznej. Do podtrzymania długofalowego wzrostu niezbędne są wip specyficzne « czynniki rozwoju ». Spośród takich czynników wysz^ gólniliśmy innowacje w najszerszym tego słowa znaczeniu J^a*⁽⁰^_s, w ażniejszy bodziec rozwoju"⁷⁰. Natomiast w Uwagach o teoru ^w tu (1962 r.) Kalecki pisze: „Obecnie weźmiemy pod uwagę ^w™

s. 235.

’ O. Lange Wstęp da cybernetyki ekonomicznej, w: Dzieło, tom

7, Warszaw³

]97t.

⁶⁸ Por P. A Samuclson Inreractions between the Multiplier dna >*' ^ Prtnciple of Accelenttion, ‘‘The Rcvicw of Fconomic Statislics" 1939. toin - • ^ ⁸⁹ J. Sieindl Kilka uwag u trzech wersjach.... w: M. Kalecki Dzido-1⁰¹¹¹

s. 643.

M. Kalecki Teoria dynamiki gospodarczej, w: Dzielą, tom

id. df->

ików «na wpół egzogenicznych» jak innowacje. Efekt nie jest egzogeniczny w ścisiym tego słowa znaczeniu, są one nieodłącznym czynnikiem normalnego funkcjono-stemu kapitalistycznego”⁷¹.

konstatacja z 1962 r. nie podważa jednoznaczności twier-1954 r. (w polskim piśmiennictwie wyeksponowanego ponad A może je wręcz przekreśla? Zauważmy: jeśli innowacje „są czynnikiem normalnego funkcjonowania systemu ka-[jego”, a właśnie innowacje traktuje Kalecki jako „najważ-j bodziec rozwoju”, to przecież chwieje się twierdzenie, że Jowy rozwój nie jest czymś nieodłącznym od gospodarki -tycznej”.

'erdzenie z 1954 r. traci jeszcze bardziej na ostrości w świetle Ttend a cykl koniunkturalny (1968 r.}. Przede wszystkim ay tu nowe spojrzenie na zjawisko długofalowego trendu: jest niczym innym, jak powoli zmieniającym się składnikiem stanów krótkookresowych; nie ma on samodzielnego bytu /ięc — E.D.] podstawowe relacje [...] należy sformułować sposób, aby w efekcie dawały zjawisko trendu wraz z cyklem turalnym”⁷². Nie jest w tej chwili ważne, czy połączenie ‘:ów generujących cykl i trend w nowym równaniu dynamiki ii naprawdę daje w^r jego rozwiązaniu trend oraz cykl, jako tie od linii trendu. Natomiast zwraca uwagę (i pozwala wątpić ą „egzogeniczność” trendu) to, że funkcja przedstawiająca cykl i trend jest „...wolno zmieniającą się funkcją czasu, ną przez bieg przeszłych wydarzeń gospodarczych, społecznych logicznych”, a także to, że w analizie „...składnika wynikasz trendu” rozważa się — jako typową — „sytuację gospodarczą, będzie występować tendencja do trendu wzrostowego” się, że wzrostowy trend gospodarki jest samopodtrzy-, wreszcie — w konkluzji — że „...stopa wzrostu w' danym zjawiskiem głęboko związanym z minionymi wydarze-£ospodarczymi, społecznymi i technicznymi”⁷³.

M.    Uwagi o teorii Kzroatu. w: Dzieła, tom 2, ed. dl.. s. 455.

^a^^ecki Trend a cykl koniunkturalny, w: Dzieła, tom 2, ed. cii., s. 465. «» ■’ ^S' 478, 479, 483. Zoh. też interpretacje ujccia trendu (z 1968 r.) daną op. cit., s. 603.

101