Wstyd i przemo0020

38 Wstyd i przemoc

runki, które sprawiły, że staliśmy się najbardziej brutalnym i pełnym przemocy spośród uprzemysłowionych społeczeństw, to dzieje się tak nie dlatego, że problem ten jest niezwykle tąjcmniczy albo że nie wiemy, co robić, ale dlatego, że stwierdziliśmy, iż pożytki płynące ze zmiany tych warunków nie są warte kosztów, które trzeba by ponieść⁴.

Dlaczego nadal dążymy do własnej zguby, do tak wielu niepotrzebnych zgonów i cierpień, którym można zapobiec? Dlaczego nasz naród zachowuje się jak protagonista tragedii, sprowadzając w imię moralności zagładę na nas samych i na tych, których kochamy? Skoro droga do zrozumienia charakteru, tak osoby, jak i narodu, wiedzie przez studiowanie literackich archetypów, powrócę do mistrzowskiego Melville’owskiego obrazu obsesji Amerykanów na punkcie karzącej sprawiedliwości czy pomszczenia niewinnie skrzywdzonych, jakim jest Moby Dick. Kiedy myślę o mentalności, która gotowa jest poświęcić wszystko, nawet własne dobro i życie, nie mówiąc już o innych, dla abstrakcyjnego pojęcia sprawiedliwości i ukarania zła, to przychodzi mi do głowy tylko kapitan Ahab. Jak każdy bohater tragiczny, Ahab był święcie przekonany, że zna różnicę między dobrem i złem. Wiedział, że złem jest Moby Dick i że zniszczy zło i przywróci na świecie sprawiedliwość dopiero wtedy, kiedy go zniszczy. My rozumujemy podobnie: przestępcy przedstawiają i symbolizują zło, jeśli ich zabijemy lub unieruchomimy, zostanie ono zniszczone, a sprawiedliwości stanie się zadość. Czym są nasze nie kończące się, daremne i działające na naszą szkodę krucjaty, zwane „walką z przestępczością” i „walką z narkotykami”, wersją wyprawy „Pequod”? Czy w umysłach Amerykanów „przestępczość” (albo „narkotyki”) zaczęły symbolizować coś innego niż Moby Dick w wyobrażeniu Ahaba? I czy kierujemy naszą nawę państwową gdzie indziej niż ku tragicznej samozagładzie, ku której prowadził swój statek Ahab?

Przemoc w Ameryce jest rezultatem zbiorowego „wyboru moralnego”, a mianowicie utrzymywania takiej polityki społecznej, która z kolei podtrzymuje nasz wyjątkowo wysoki poziom przemocy. Nazywam to wyborem moralnym, ponieważ polityka ta jest bardzo wyraźnie sformułowana w kategoriach moralnych oraz usprawiedliwiona na gruncie moralnym. Wykażę to na pi/tykładzie. Ameryka ma od wielu lat najwyższy na świecie od-»•«-tek więźniów, znacznie większy niż nasi najgroźniejsi rywale w tej dziedzinie — były Związek Radziecki i była Republika Południowej Afryki. Warunki w wielu naszych więzieniach są lak okropne, nieludzkie i poniżające — zatłoczenie, częste Kwałty i pobicia, arbitralne przenoszenie więźniów na długie okresy do izolatek, opłakany, przyczyniający się do rozpowszechniania chorób stan urządzeń sanitarnych i brak elementarnej opieki medycznej — że Stany Zjednoczone znalazły się obecnie, razem z Iranem i Irakiem, w grupie państw objętych ścisłą obserwacją Organizacji Praw Człowieka ze względu na ..liczne naruszenia praw człowieka i częste wypadki gwałcenia ustalonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych wzorcowych minimalnych zasad traktowania więźniów”⁵. Ale utrzymywanie nawet tak poniżającego i odczłowieczającego systemu więziennictwa jest niezwykle kosztowne, jeśli trzyma się za kratami tyle osób co u nas (według ostatnich szacunków znacznie powyżej miliona, przy czym liczba ta zwiększa się z każdym dniem). Wydatki na nawet ten najżałośniejszy system penitencjarny kosztują nasz kraj dziesiątki miliardów dolarów rocznie (suma ta zwiększa się z każdym rokiem), a pieniądze te odbiera się z konieczności z funduszy społeczności lokalnych przeznaczonych na finansowanie programów zapobiegania przemocy, których skuteczność została udowodniona. Mimo tych faktów (a raczej po części dzięki nim) Stany Zjednoczone mają o wiele wyższe wskaźniki przestępstw z użyciem przemocy niż jakakolwiek inna demokracja zachodnia, a nawet każde rozwinięte gospodarczo państwo na świecie.

Moralne podejście do przemocy nie pomaga nam w zrozumieniu przyczyn przemocy i znalezieniu sposobów jej zapobiegania, a co gorsza, niekiedy przeszkadza w poznaniu tych przyczyn i znalezieniu środków zapobiegawczych. Myślenie o przemocy w kategoriach moralnych prowadzi do błędnego wniosku, że zrozumieć przemoc znaczy usprawiedliwić ją, albo — jak ujmuje to przysłowie francuskie — Tout comprendre c’est tout pardon-ner, czyli zrozumieć wszystko to wszystko wybaczyć. Przysłowie to niweczy wszelkie wysiłki zrozumienia przemocy, czai się