Untitled 23

Rymy

Rymy stanowią cechę mowy wyróżniającą się spośród innych. Ich występowanie w wierszach i piosenkach sprawia dzieciom wiele radości. Mogą także stanowić kryterium klasyfikacji słów (np. słowa: „lot”, „płot”, „kot” mogą być zgrupowane razem ze względu na wspólny rym). Ponieważ słowa rymujące się mają najczęściej podobny wzorzec pisowni (np. „żarówka”, „mrówka”; „rysuję”, „pracuję”), dzieci mogą wykorzystywać je także podczas nauki zasad ortografii. Ta część programu obejmuje ćwiczenia mające na celu ułatwienie rozpoznawania i tworzenia rymów oraz zabawy z rymami. W części poświęconej rozpoznawaniu rymów zadaniem dzieci jest ocenianie, czy podane słowa rymują się, czy nie. W zadaniach wymagających twmrzenia rymów polecamy dzieciom, aby podawały słowa, które rymują się z podanymi słowami wzorcowymi lub z jednym słowem wzorcowym. Obydwa opisane typy ćwiczeń przeprowadza się najpierw z wykorzystaniem materiału obrazkowego, a potem — tylko materiału słownego. W zabawach z rymami ćwiczenia w wyszukiwaniu rymujących się słów są prowadzone w formie różnych gier i zabaw dydaktycznych, indywidualnych i zespołowych.

Materiał werbalny początkowo obejmuje słowa najłatwiejsze do artykulacji — słowa składające się z sylab otwartych oraz krótkie słowa jed-nosylabowe, bez grup spółgłoskowych. Stopniowo wprowadza się słowa o bardziej złożonej budowie. W ćwiczeniach uwzględniono zarówno rymy ścisłe, oparte na identyczności rymujących się cząstek (w początkowych zadaniach rymujące się słowa różnią się tylko pierwszą sylabą lub głoską), jak również rymy głębokie, w których jedno słowo jest w całości częścią drugiego. W kolejnych zadaniach zróżnicowanie początkowych części słów jest większe.

Znajomość rymów jest bardzo ważnym, wczesnym prognostykiem postępów w nauce czytania i pisania. Umiejętność wyodrębniania cząstek wc-wnąlrzsylabowych, jakimi są rymy, ułatwia dzieciom koncentrację na cząstkach, które w^r słowach się nie rymują, czyli aliteracjach, a tc z kolei ułatwiają koncentrację na fonemach, tworzenie skojarzeń głoska - litera i początki czytania. Dotyczy to jednak znajomości rymów wc wczesnym okresie przedszkolnym. Dlatego tak bardzo ceniony jest zwyczaj wykorzystywania w zabawach z niemowlętami i dziećmi w wieku poniemowlęcym dziecięcych rymowanek (Maurer, 1995) oraz czytanie im i mówienie wierszyków tak często, jak tylko matka znajdzie czas, by skoncentrować na moment uwagę dziecka.

Z doświadczeń w stosowaniu tej części programu wynika jednak, że niektóre dzieci nie znają słów rymujących się lub znają ich bardzo niewiele. Nawet w przedszkolach w dużych miastach, gdzie wielu rodziców ma średnie i wyższe wykształcenie i poświęca czas na takie zabawy z dziećmi, nauczycielki przeprowadzały najpierw zabawy z rymami, a potem zachęcały dzieci do zadań wymagających tworzenia rymów, gdyż zdarzało się, że dzieci znajdowały rymy, ale przez podanie słów bezsensownych (np. rura — /sura/). Te dzieci wymagają szczególnej troski w zakresie rozszerzania zasobu słownika przez czytanie wierszyków z literatury dziecięcej. Pod koniec wieku przedszkolnego i w początkowym okresie nauki szkolnej znajomość rymów przestaje być istotnym prognostykiem postępów w opanowaniu techniki czytania, gdyż od dzieci wymaga się już rozpoznawania aliteracji i fonemów.

27