zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (211)

53. Średniowieczne rozważania o specyfice poezji.

Myślenic o poezji przez długi czas cechowało się fragmentarycznością i asysteijiowością. Uczeni encyklopedyści formułowali teoretycznołiterackie uwagi i niewielkie rozprawki o tematyce.filologicznej, o treściach oscylujących wokół mowy i oratorstwa. Dopiero w XII i XIII wieku zdobyło się średniowiecze na próbę stworzenia teorii poezji, która choć „zte.oreryznwana” i „zgiamaiyzowaną” uzyskała jednak formę autonomicznych przekazów. Intensyfikacja badań literackich postępuje w ciągu XI wieku, głownie na terenie niemieckim, włoskim i francuskim (znacząca jest rola ośrodka w Chartres). W wieku XII pojawiają się

-..pi«iws2e^ztukj-wexsy^ac.yjne .(_artes versificatior.e), .W_Xn.i.XIIX. wieku powstało 6______

łacińskich prac o sztuce wierszowania i-sztuce wiersza. Są to: -"=7;Sztuka'W'ersyfikacyjiia^“-Mateusza-ż-Veiidome:-- —    ------------

-    „Nowa poezja". „Dokument o sposobie i sztuce pisania i wierszowania" Gotfryda z '' Vinsauf;

-    ..Sztuka wierszowania” Gerwazego z Melkley;

-    „Poetyka nowa. O sztuce prozaicznej, metrycznej i rytmicznej" Jana z Garlandii:

-    „Labirynt” Eberharda z Brejnen.

Dziełka te ukazują dążenie epoki średniowiecza do stworzenia własnej wiedzy o poezji. Nic było w tym systemie doktryny Arystotclesowskiej w swej oryginalnej, nieskażonej postaci. Nie było też.wielu koncepcji starożytnych, a niektóremuńkcjonowah' wyrwane 2 kontekstu, niewłaściwie rozumiane. Wszyscy autorzy średniowiecznych „poetrii” i „sztuk weryfikacyjnych” zgadzają.się. co do tego, żc mowa poetycka powinna być mową barwną, ozdobną. Gwarancję ozdobności poetyckiego języka stanowią schematy myśli, tropy, figury zwane „kolorami retorycznymi”. Aby móc uzyskać tę ozdobność i uzyskać ją w swym dziele, poeta musi zarówno poznać wszelkie jej źródła, jak i opanować właściwe sposoby manipulacji i-posługiwania się środkami jezykowymh-musi również -nauczyć się.tcgo, jak i. w jakim porządku korzystać ze środków stylistycznej waloryzacji wypowiedzi.

W poezji średniowiecznej duże znaczenie posiadała tez w poetyce alegoria i ajegoreza. .Tak mówi Izydor z Sewilli, alegoria j es: iiTnosł.ovd£m..co.iŁuego..b.QWŚeni.zuącz>;, co_jnnęgo jest zrozumiane. Bierze się alegorię jako sposób mówienia, oraz jako ukryty, głębinowy sens wypowiedzi. Aiegoreza była przede wszystkim metodą, czy raczej jedna z metod składających się na całość eszegezy biblijnej.

Średniowieczna koncepcja dzieła literackiego, w cym tez poezji, opierała się na postulatach teoretyków takich jak:

-    Kasjodor ( Flavius Magnus Aureliusz Cassidorus)- pisał o historii świeckiej i kościelnej, zajmował się egzegezą Pisma Świętego. Dla wiedzy o literaturze ważną jest przede wszystkim „Retoryka” Kasjodora. Wzorem starożytnych traktuje oa opozycyjnie wiedzę i sztukę: sztuka zaimuie.się wytwarzaniem i koncentruje się wokół tego, co „może się mieć inaczej”, wiedza natomiast jest domeną pewności.

-    Izydor z Sewilli - encyklopedysta średniowieczny, wykorzystywał wiele twierdzeń i poglądów Kasjodora. Dostrzegł w dziele poetyckim, literackim prawdę, która patronuje wiedzy, sztuce zaś prawdopodobieństwo. Wyjaśnił znaczenie kluczowych dla poezji terminów, takich, jak poema, poesis, vates. Tłumaczył tez fenomen fikcji poetyckiej i