zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (34)

I

4JL ODRĘBNOŚĆ POEZJI JAKO DOMENY SPECJALNEGO UŻYCIA JĘZYKA. DZIEŁO ŁJTERACrKJE WSROi) ZNAKÓW KULTURY

Odrębność poezji jako domeny specjalnego użycia języka rozpatrywana była na dwa kspasosy. Ze 'źródeł romantycznych • wywodzf się przeciwstawienie poezji jako- języka • ■' emocjonalnego- językowi imelekmaii stycznemu. Pierwszy język jest ekspresją indywiduaMą. deugi ma charakter społeczny. W drugim pojęciu poezja była traktowana jako język

■    opozycyjny wobec systemu znaków językowych służących poznawaniu i porozumieniu, jako

‘ jękjk zbuntowany przeciw, regułom gramatycznym i składniowym mowy praktycznej. Poezja' zadaje kłam przyzwyczajeniom, które rządzą światem- zmienia sens słowa,' odkrywa ich nowe znaczenia, wytrąca je ze schematycznych kontekstów' ( w ten sposób ujmowali poezje r-dsyjscy fcrmaliści).

-t-Cecha—„poetyckosci" została - odcięta— od—tanych—fottkep -języka.- Poezja byla-

przędstawiona jako język jednofunkcyjny, ponieważ, w wypowiedzi poetyckiej miały ulec całkowitemu wyłączeniu funkcje spełniane przez słowo w procesie komunikacji - •* —t- Obecuie uważa .się. ze wypowiedź"poeryrkrjcst^efcfankc^na^^aic^pómięd^ typami wypowiedzi polegają^- 'wyłącznie na odmienności pofządEu"

’ ‘ ^hierarchicznego w^- obrębie ~st'ałe§o" kompletu .funkcji spełnianych przez zriaki językowe "w życiu społecznym. O charakterze wypowiedzi decyduje funkcja będąca dominantą, która ogranicza pozostałe funkcje i wyznacza ich położenie względem siebie.

Funkcja poetycka, w przeciwieństwie do wszystkich pozostałych, skierowana jest do

_______ .wewnątrz przekazu, ap z wypowiedzi'usiłuje uczynić „świat'’ wewnętrznie"umcitywowańy, -a"^-

•......im wyższa pozycja funkcji poetyckiej w całym układzie hiciarchicznyra, tym większy stopień

- wyrazistości i zorganizowania. Funkcja poetycka zdaje się prowadzić do urzeczdWienia • *-;    _ .pokazu, ij. do ograniczania jego roli jako „tragarza” przeżyć i .do, uwypuklenia jego. roli jako

nowej „rzeczy”, której istnienie stanowiło by cel sam w sobie.

Teksty pisane w języku poetyckim zawierają:

1.    osłabioną referencyjność lub ą nasi-sądowy charakter zdań, które mają formalne _r

■    .    cechy zdań oznajmiających,

2.    są tak budowane, aby ponad siatką językowych powiązań powstała nowa siatka pełna semantycznych sugestii, opartą na pąraieizmach, przyrównaniach i przeciwstawieniach^ charakterystycznych tylko dla tego jedynego tekstu,

3.    różne poziomy organizacji języka autonomizują się. i zyskują, własne znaczenie (charakteryzuje się ten typ tekstów'jako zasadniczo metaforyczny),

■'    przekaz ‘skoćynłcówany, którego skmemki' podlegają hierarchii względem siebie i

tworzą zamkniętą konfigurację,

5. .strukturalny porządek wypowiedzi poetyckiej opiera się aa ustalonych regułach ekwiwalencji, w których wers jest równy wersowi, a stopa- stopie ad.

Dzieło literackie jest elementem kultury świata kultury, i. należy do dziedziny przedmiotów stworzonych przez ludzi. Świat tworów kulturowych jest obszarem wewnętrznie . .zróżnicowanym, do którego.należą, rpżanaite.zj.awiska, w tym sztuka-.- Za specyficzną funkcję -.

^ tworów sztuki zwykło się uważać wywoływanie przeżyć, estetycznych odbiorców,, które tworzą osobną klasę wśród ludzkich- reakcji na świat otaczający. Dla tworów sztuki funkcja baiiżca. przeżyć estetycznych jest funkcją stałą i zasadniczą, gdyż istnieją one po to, aby mobilizować postawy esteiyczne odbiorców. Są one atakami, które nadane przez twórcę, wskazują przede wszystkim same na siebie, na swoje szczególne i niepowtarzalne zorganizowanie, a dopiero wtórnie na swe odniesienia w świecić zewnętrznym.

Tworzywo utworu literackiego stanowi język, który jest-zjawiskiem kultury, worem • -ukształtowanym w życiu społecznym i pełniącym funkcję w życiu zbiorowym^ Dzieło -literackie jest znakiem, który sam został ze znaków zbudowany, dlatego też przejmuje