Zdjęcie0897

_at,fitotu umiem imaa *27

0    oburzonym rozwoju zarówno w Polsce, Jak

1    na święcie Psychologia kliniczna Jest obecnie Jui tak rozległą dyscypliną, że rozpada się na działy. Jedną linię podziału wyznaczają iwiązki psychologii kliniczne] dziecka z innymi dyscyplinami naukowymi i obszarami zastosowań (z tego punktu widzenia wyróżnia się psychologię sądową, kliniczno-wychowawczą, pediatryczną itp.). Drugą linię po-działu wyznaczają grupy wiekowe (psychologia kliniczna małego dziecka, dziecka w wieku przedszkolnym, szkolnym, młodzieży), linię trzecią - podstawy teoretyczne, według których prowadzone są diagnostyka i terapia (psychoanaliza, psychologia behawioralna, poznawcza itdL). Uprawianie psychologii klinicznej w ramach każdej z tych dziedzin wymaga specjalistycznych kompetencji

64.2.1

Psychologia sądowa

Psychologia sądowa należy do najwcześniej wyodrębnionych działów psychologii klinicznej dziecka. Za jej twórcę uważa dę w naszym kraju Stefana Bakya, pioniera badan nad przc&tępczośdą nieletnich, założyciela pier wizej poradni dla młodzieży przy Towarzystwie Opieki nad Więźniami „Patronat” (1932). W historii rozwoju tej dyscypliny ogromne zasługi położyli leż Stanisław Bata-wia, Janina Budkiewicz, Maria Żebrowska (1946/1947).

Współcześnie obszar psychologii sądowej jest bardzo szeroki i wykracza zarówno poaa wiek dziecięcy, jak I poza ramy kiłakme, co znajduje wyraz w nowej nazwie lej nauki psy etiologia a prawo {psycholog? and law). Wspólnym przedmiotem obu dyscyplin są

psychologkroo-rołwojowe aapekty prseMęp^

czoki nieletnich, patologiczna rodzina, wychowanie resocjalizacyjne oraz psychologiczne skutki dokonywania przestępstw na dzieciach. Obszarem, który częściowo zazębia dę z każdą c tych dyscypha. jest psychologia zeznań świadków - kiedy chodzi o psy* etiologiczną ochronę dziecka zeznającego przez sądem oraz gdy dziecko - świadek jest równocześnie ofiarą przestępstwa.

Psychologiczne spojrzenie na teoretyczne 1 praktyczne problemy kryminologiczne zmieniało się wraz z postępem wiedzy, oscylując między koncepcjami skrajnie biologicznymi, skrajnie socjo- i psychologicznymi oraz ich bardziej umiarkowanymi połączeniami (zob. rozdz. 68.2).

Funkcjonowanie placówek resocjalizacyjnych (zakłady wychowawcze i poprawcze) podlegało również wpływom trendów epoki. Kierunki zmian można hasłowo zilustrować takimi określeniami, jak tak zwany system progresywny (łagodzenie rygorów w miarę poprawy zachowania), wychowanie przez kolektyw, grupy półwolnościowe, metody psychokorekcyjne (Drwal, 1981; Jedłew-ski, 1978).

W wymiarze praktycznym psychologowie na świede i w Polsce włączali się do pomocy sądowi jako biegli, formułując diagnozy i zalecenia do pracy resocjalizacyjnej. Ceniony do dziś model psychologicznych ekspertyz, dokonywanych na potrzeby sądów dla nieletnich, opracowała Alicja Sokołowska (1977; por takie Toeplitz-Winiewska, 1990).

Psychologowie od dziesięcioleci zatrudniani są w zakładach wychowawczych i poprawczych, schroniskach dla nieletnich, policyjnych izbach dziecka, pracują jako kuratorzy nieletnich itd. Występują także przed sądami rodzinnymi, przedstawiając wyniki badań, które mają ułatwić podejmowanie decyzji w sprawach rozwodowych oraz w sprawach dotyczących przyznania opieki nad dziećmi

W zakresie problemów opiekuńczych ważne miejsce zajmuje badanie spraw, w których rodzic krzywdzi dziecko - stosuje brutalne metody karcenia (nadużycia fizyczne) bądź poniża dziecko (nadużycia emocjonaż ae), popełnia czyny lubieżne wobec dziecka (wykorzystywanie seksualne) bądź nie dba o zaspokojenie potrzeb dziecka (zaniedbywanie) (Czyż i SzytnaAczak. 19(15; Gołąb, IM).