Zdjęcie374

pozytywistów była metafora klarowna, komunikatywna, niekiedy odwołująca się do zasobów w przenośni i porównań funkcjonujących w języku potocznym.

Przy poezji Faleńskiego, niekiedy także Asnyka i Gomulickiego, czasem przy późnych utworach Konopnickiej historycy literatury wspominają o pokrewieństwie z klasycyzującym parnasiz-mem. Wszystkim tym poetom była obca pamasistowska koncepcja sztuki jako celu samego dla siebie, zbliżała jednakże niektóre ich utwory do parnasistowskiej „poezji kultury” - tematyka: estetyzująca refleksja nad dziełami sztuki, kontemplacja fenomenów natury w aspekcie estetycznym, zaduma nad wielkimi artystami przeszłości, fascynacja pamiątkami grecko-rzymskiego antyku. W twórczości Asnyka uwidoczniło się to w wierszach z tomu Poezje (1869) i przewijało się przez całą jego twórczość późniejszą. W spuściźnie Faleńskiego skłonności pamasistowskie widać m.in. w zbiorze Świstki Sylena (1876) i w Meandrach (1892), w twórczości Gomulickiego - w niektórych wierszach z tomu Poezje (1886). O Konopnickiej-parnasistce można mówić w związku z cyklami Hellenika (Poezje seria IV, 1896), Sonety włoskie (Italia, 1901) i Drobiazgi włoskie (.Drobiazgi, 1903). Podobnie jak w literaturze francuskiej 2. połowy XIX w., byty zjawiska pamasistowskie w poezji polskich pozytywistów rodzajem reakcji na subiektywizm i „rozluźnienie” formalne sztuki poetyckiej romantyków.

Lit.: W. Feldman, Współczesna literatura polska 1864-1917, cz. 1,1918; M. R. Mayenowa, Język liryki pozytywistycznej, [w zbiorze:] Pozytywizm, t. 1, 1950; Poetyka. Zarys encyklopedyczny. Dział III. Wersyfikacja, red. Z. Kopczyńska i M. R. Mayenowa, t. 3: Sylabizm, 1956; t. 4: M. Dłutka, T. Kuryś, Sylabotonizm. 1957: S. Uchański, Polscy pamasiści, [w:] Cienie i profile, 1967; M. Grzędzielska, Nie nawiązane ogniwo poezji, [w zbiorze:] Cyprian Norwid. W 150-lecie urodzin, 1974; T. Bujnicki. O poezji rewolucyjnej. Szkice i sylwetki, 1978; H. Markiewicz, Pozytywizm, 1978; Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, red. J. Kuiczycka-Saloni, 1985; H. Markiewicz, Literatura pozytywizmu, 1986.

Józef Bachórz

Zob. też Elegia, Hymn, Pamasizm, Pieśń, Poezja (teorie), Poezja rewolucyjna, Wiersz

UST