Łacina

28

4.    Przetłumacz: Non meum, sed tuum opus laudo. Non sibi, scd domino servi laborabant. Tanta pericula cives nostros non vincent. Dux socios secum in hostes ducit. Caesar milltes suos ad pugnam parabat. Nemo bcneficia in calcndario scribit. Amicum vcrum pecunia non parabis. Sine laborc non erit panis in ore. Nemo amat, quos timct.

5.    Przetłumacz zwroty i sentencje: Et tu, Brute, contra me! Ubi tu Caius, ibi ego Caia. Mens sana in corpóre sano. Vita sine litteris mors est. Quid discis, tibi discis. Hodie mihi, cras tibi. Nemo iudcx idoncus in propria causa. Nihil novi (1505 r.). Nil (nihil) novi sub sole. Nihil obstat. Nil nisi bene. Nil sine magno vita laborc dcdit mortallbus. Nil mirari, nil indignari, sed intellegere. Ita metcs, ut seres. Dónec eris felix multós numerabis amicos.

LECriO SEXTA

De Hannibale

Celebris erat Carthago, cclebria tcmpla et aedificia urbis, cclebrc erat nomen Hannibalis, fortis Carthaginicnsium ducis. Hannibal vir acri ingenio erat, consiliorum gravium auctor, dux impavldus et belli peritus, scd perfldus atquc crudclis. Victor magnarum Romac copiarum equcstrium et pcdcstrium erat. Nobllis et memorabllis est illa Romanorum cladcs Cannensis. Cladis Cannensis mcmoria Romanis semper tristis erat.

Carthago ad marę poslta erat. Carthaglnis mercatorcs per omnia maria navigabant. Romani, invidia impulsi, diu cum Carthaginienslbus bclla gerebant.

celeber, celćbris, celebrc - sławny, -a, -e templum, -i n - świątynia acdificium, -i n - budynek nomen, -inls n - imię, nazwa Hannibal, -alis - Hannibal Barkas (247-182 p.n.e.), naczelny wódz armii kartagińskicj, bohater II wojny pu-nickiej

fortis, -e - dzielny

accr, acris, acre - ostry, bystry, energiczny

ingenium, -i n - zdolność, charakter consilium, -i n - rada, plan auctor, -oris m - sprawca, autor gravis, -e - poważny, ciężki impavldus, -a, -um - nieustraszony dux, ducis m - wódz

crudelis, -e - okrutny eąuester, -stris, -stre - konny pedester, -stris, -stre - pieszy nobilis, -e - świetny, znakomity, sławny memorabllis, -e - pamiętny clades, -is / - klęska semper - zawsze tristis, -e — smutny memoria, -ae, / - pamięć marę, -is n - morze posltus, -a, -um - położony mercator, -oris m - kupiec omnis, -c - cały, wszystek invidia, -ae / - zawiść, nienawiść impulsus, -a, -um — powodowany, pobudzony diu - długo

Deklinacja III - typ samogłoskowy. Według tego typu odmienia się rzeczowniki rodzaju nijakiego (neutra), zakończone w nom. sing. na -e, -al, nr, np. marę (morze), animal (zwierzę), exemplar (przykład). Wzór odmiany:

	Singularis	Pluralis
Nom.	marę (morze)	maria
')( ii	maris	marium
Dul.	mar i	marlbus
Acc.	marę	maria
Abl.	mari	marlbus
Voc.	marę!	maria!

Przymiotniki III deklinacji mają w nom. sing.:

1)    trzy zakończenia, osobne dla każdego rodzaju: dla masculinum -er, dla Ibmininum -is, dla neutrum -e, np. acer, acris, acre - ostry, -a, -e;

2)    dwa zakończenia, jedno dla masculinum i femininum -is, drugie dla neutrum -e, np. brevis, breve - krótki, -a, -e;

3)    jedno zakończenie dla wszystkich trzech rodzajów. Zakończenie to może być różne, najczęściej spotykane są -x, -ns, np. felix - szczęśliwy, -a, o, sapiens - mądry, -a, -e.

Przymiotniki deki. III mają w abl. sing. zawsze -i w nom., acc., voc., plur. ncutr. -ia, gen. plur. zawsze zakończony jest na -ium. Wzór odmiany:

Singularis    Pluralis

Przymiotniki o 3 zakończeniach

Nom.	acer, acris, acre (ostry, -a, -e)	acres, aeres, acri a
(icn.	acris	acrium
Dat.	acri	acrlbus
Acc.	acrem, acrem, acre	acres, acres, acria
Abl.	acri	acrlbus
Voc.	acer! acris! acre!	acres! acres! acria!
Przymiotniki o 2 zakończeniach
Nom.	brevis, brevis, breve (krótki, -a, -e)	breves, breves, brcvia
(icn.	brcvis	brevium
Dat.	brevi	brevlbus
Acc.	brcvcm, brevem, brevc	brcves, breves, brcvia
Abl.	brevi	brcvlbus
Voc.	brcvis! brevis! breve!	brcves! brcves! brcvia!