00003

51

Odniosłem się iło problemu nntologizmu rosyjskiej filozofii tylko dlatego ttby pokazać niezasadność oglądów, jakoby m« osiągnęła ona jeszcze dojrzałoby, jnkoby na jej jpuncie w niedostateczny sposób zostały opracowane zagadnienia teorii poznania. Nie chciałbym jednakże być tak /mzutmany. że untologjzm kształtuje c h n rakterystyczną specyfikę rosyjskiej filozofii (jak to nieraz, było podkreślane w literaturze). Jeśli konieczne %ą jakiekolwiek ogólne charaktery-'•tyki tej filozofii - c.o samo w sobie nigdy nic może pretendować tln całościowo-ict i kompictnuntamnsci - to na pierwszy plan wysuwa sięiantoptieentryrm filozoficznych poszukiwań myślicieli rosyjskich Filozofia In nie jest tcoccnlrycrna. clioaaż o znacznej części swoich pt/cdslnwicicli jest głęboko religijna. Kie jest również kosmocentryerra. chociaż problematyka ftlo/nfii przyrody bardzo wcześnie przyciągała uwagę filozofów rosyjskich. Filozofa* rosyjska zajmuje się przede ws/yslkim tematem człowieka, tematem losu ludzkiego, sensem egzystencji, sensem i celem historii. 1’r/erie wszystkim wyraża się to poprzez obecność, nawc-l w odległej tematyce, perspektywy moralnej. Na tym właśnie polega jedno z najważniejszych. twórczych źródeł rosyjskiego filozofowania Ów ..pammirali/m" Z Wyjątkową siłą został wyrażony w pracach filozoficznych l.wn Tołstoja -r wszystkimi dobrymi i złymi stronami. Można gn znaleźć prawic u wszystkich rosyjskich myślicieli nawet u tych, którzy nie pi-ali na lematy bezpośrednio związane / problematyka moralności.(np. u Kiriejewskiego). Wiąże się z nim baczne zainteresowanie kwestią socjalną. Lecz przede wszystkim ujawnia się ów par. morałem w mul/wyczajnym zainteresowaniu zagadnieniami h«storiozofit. Rosyjska myśl jest niepodzielnie, bez wyjątku historiozoficzna, jesi uieuKianoic zwrócona ku zagadnieniom sensu liutort i, końca histoiii, ifp. rschatologiczjie koncepcje XVI w. przeplatają się tu / utopiami XIX W.. 7 historiozoficznymi rozmyślaniami różnorakich myślicieli. To wyjątkowe, można powiedzieć niezwykle zainteresowanie filozofią historii nie jest oczywiście przypadkowe, ponieważ wurtinkowaite jrnr tymi aspektami mentalności, które sa bezpośrednim przełożeńiwn narodowych właściwości rosyjskiej duszy oraz rosyjskiej prrr-•złoćci. Nic można nie zauważyć lego, te okoliczność la nie była szczególnie sprzyjająca dla rozwoju oryginalnej fiJnznfii w Rosji. Sam przedmiot filozofii historii jest niezmiernie skomplikowany i zagmatwany. a co dopiero. gdy staje sic wyłącznym obiektem zaitderccrwnnia filozofii raczkującej, Z drogiej strony właśnie w hislortozofił najprędzej daje n cobie znać tak zwana metoda subiektywna (termin, który zwiał przyswojony przez cały nurt rosyjskiej histoiiurufłi. na czele z NK Michnjlowskim), co oznacza ni mniej ni więcej dopuszczc-rne momentu wartościowania do analizy rzeczywistości historycznej. Kończy się to zwykle tym, rt. przy nojmtiiujvzei nieostrożności pojawia 'ię w twórczości filozoficznej coś w rodzaju wewnętrznej cenzury, klńni odrzuca wszystko, co może jawić się jako politycznie niebezpieczne lub co może uprawomocnić takie, bądź inne wrogie nurty współC2JCsncjai życia. Oczywiście ta wewnętrzna ccn/.um dławi swobodę poszukiwań fdnznficznych Otaz fttwarza niehezpi-ecreńsrwo popadania projektów filozoficznych pod dyktando Aktualnej mody Cala historia filozofowaniu w Rosji, od tej początków w końcu XVIII w. pc .inert d/biejm. świadczy o tym, że niebezpieczeństwo to mc raz. dawało o sobie /muł. Byłoby jednaki* /Jtylnią powierzchownością wytykając nkwyataftząjąeo przygotowanie filozofii do wyzwań współczesności. nie ćr>«lr/cganic prrv tym wszystkim gtęh&zych uwarunkowań tego stanu rzeczy. W antropocentryzrim: ffozefii jesl je den bardzo głęboki motyw - nieron/mbć rozdzielenia sfery ice<.'tycznej od sfery praktycznej. Trafnie wyraził to wspomniany wyfelj N. K. Mw-hnjluwski, kiedy zwracał uwagę na specyfikę rosyjskiego słowa ..prawda" (pnnvin. „Za każdym razem, kiedy przychodzi mi do głowy słowo prawda - pisał m mogę me za chwycić się jego poniżającym wewnętrznym pięknem.. Wydaje mc. ze tylko po rosyjsku prawda i sprawiedliwość określane są jednym i tym samym słowem, zlewając się jakby w jedną wspaniałą całość. Prawiło w Azeiokim znaczeniu tego słowa zawsze stanowiła ceł mycli poszukiwań...**. W nteretrdziełnuści teorii i praktyki, myślenia abstrakcyjnego i życia, a mówiąc inaeze; w ideale wszoch-jedności zawiera się nutmilyc/na, jedna /. głównych inspiracji r\*yji.kicj relleksp filozoficznej. Filozofowie rosyjscy, / wyjątkiem rzndkitli przypadków, poor/uku-ją właśnie ws/schjcdności, syntetycznej jedności wszystkich stron r/oczywistości oraz wszystkich mirtów, ludzkiego ducha. Wiośnie w historyczny m bycie hai dziej niz w badaniach przyrody, bądź. w czystych pojęciach myślcmn iibMrakcyj-neęn Itasło wszeebjedności jcit jak najbardziej potrzebne i godne iwan kej ono wanta Antropocentryzm filozofii rtwyjnkiej nieustannie skłania ją do ujawniania i odkrywaniu postawionej za cel wttcebjedneńci

Nic raz stawiano rosyjskiej filozofii zarzut braku oryginał i- . :*: i „Wszystko co Rosja miała filozoficznego i co dała światu - czytamy u jednego z historyków filozofii rosyjskiej - wszystko lo rodziło się bezpośrednio jako naśladownictwo, bądź jaku nieświadomy elekt ołwych wpływów, bądź też jako konsekwencja eklektycznego łączenia wielu cudzych idei i lUYŚSr*¹. Jeśliby słowa ’.c cdpowiiuUły rzeczywistości, Ui oczywiście nie można byłoby mówić poważnie o filozofii ro-syjskwi i oczywiście do niczego nie prowadziłoby badanie ;ei lo>u*rii. A przecież w h ui torii kultury wszysikich narodów wwwe można byk? /- rulcić dzieła pełne naśladownictwa oraz obcych wpływów. Jednakże jeśli wspomina Jię o tym w badaniach. to tylko po to, aby nn ekranie historii me jx*iuitąć flir-rim i /jtfiksowoć także ciemne .strony danej kultury.

1'osądzanic fiki/rifiu rosyjskiej o brak ot\g inutnmci just ba-Jż czczym gadaniem. bądź. wynika / określonej, świadomej meclięci do filozu rosyjskiej. z ra mirr/iuiej intencji obniżenia jej znaczenia. Nic miejsce tutaj Iia dowodzenie fał-s/.ywości tych zar/uUW - caln mniejsza praca w wyslaieząjąry sposób demon-

1

   U JUcowienko. Oa*rh <-*y.Wflintefu Roi-1 l²»żż, : 5

2

   5axxrjcól«tr n*tin len punk² •»--^<.«f»lA podtnorr. i-K Inkawindu'. kldiy ■> • .il otintlK oęę*-.•iVA»nje hi norii flfourfK ntf&tkiąj.