00009

I

^lvch XIX w . podc/u gdy najhardziej znany rosyjski JllaaoJ'*, Włodzimierz »wjow, me jest wł;. m ;c filn/nlem w dosłownym sensie stówa, albo jest nim WMfdzy innymi" Dopiero od pracy Mikul.jn Losskicgo Ohasnowamy utluiii i >,a (1905) zaczynu ; ę specyficznie rosyjska, systematyczna, naukowa szkoła 'uliczna, która być ronte pmoksztaki się / czasem w swoisty w/orzec r<»yj-i»l tradycji filozofio t«n. i*k;m dla filozofii w Niemczech jest idealizm ni«-u Ai.

vi.»Zua mieć nadzieje. Ze jest tu wielce obiecujący początek, mający tzczcgńł-c duże znaczenie dla rosyjskiego zycin duchowego Jednak o jego wartości u na wydawać sądy tylko w s/emzym kontekście duchowym Gdyby go nic by-• .filozofii rosyjskiej w jakimś szczególnym sensie, rożnym od potocznego •/umienia, nic można hy hyto mówić. W najlepszym ra/.ic mówilibyśmy o pra •eh filozoficznych napinanych w Rosji. Wari. nadmienić. Ze pojęcie filozofii c w potocznym, lecz hurćzicj S2cn>kim mensie słowa wy koi z.y stu je się także i lyśkumi i życiu duchowy n Fairopy Zachodniej. Jeśli przez filozofię rozumieć y ternie naukę, systematyczne studia naukowe. to ».y u Sokratesie i Plazmie

0    na w ogóle mówić jaku.? filozofach? Czy można wówczas odnieść do filnzii

1    mc*metką mistykę. M.nrza Fcklianliu. Jakuba Bochmcgo, Baailcra? Czy moz-i wówczas nazwać filiero lem wpływowego myśliciela niemieckiego ostatniego »k 'lenia. Fryderyka Nieizgcltego? Filozofia te swej istoty jest nic tylko nauką. \ .noże, w ogóle jeó on i nauką tylko we wtórnym sensie, a pierwotnie, z punk

s- tdzcuia swych fumlamritalnych tacji, ,icvl puraulnaukową inruirywną teorią .. topogfąJm, która p>:/;wtaje w ścisłym związku pokrewieństwa - tutaj daJej o kreślonego- z rehgirną motyka Jeśli b:ać filozofię w tym szerokim i jedno-Z'0»c głyUykim znatzmit.i. to mamy pełne prawo mówić u filozofii rosyjskiej. ÓM. cechując się autentyczna swoistością jest wystarczająco znacząca, aby hodiiiocurojAijAiir.' • t/srelrika wzbudzić nic tylko literacko hi>toryczoe. e i ikżc głębokie, wewnętrzna /amtereco winie.

S^oiitościąjuyilcnia-^^yjrduego j«xi In, iż od malolctniości posiada intuicją. * atium nr możnn odmówić pewnej tr/cżwuocł «ą<lu i zdolności "do pracy tokowej Nauka w Rosji, pomimo swej młodości, wydala mnóstwo zdolnych .il .u genialnych przedStawtcioli Odrzucenie wszelkiego rodzaju mglistego ir-cj nulizmo i egzaltacji ics? nawet właściwością rmyjvkiej>u duchu Jednak J . ziej strony rur jest rri zupctoiC właściwe pojmowanie prawdy w logicznych vi •zJeacli i eleganckiej systematyczności. Mimo .) po/iuuiu: syMematyc/ne i pu-,vwc iuc wydaje rru óc czymś drugorzędnym, to jest czymś icliematye/jiyrn, p lnic niezdolnym itó nehej i żywej prawdy. Najbardziej znaczące i głębokie yśli i idee zostały w Roto wypowiedziane rie w systematycznych pracach nau--wvch. łcc* w formie literackiej Widzimy tu literaturę piękną ptzesiąkniętą cł*Aą. filozoficzną percepcją Świata oprócz znnnycb powszechnie nazwisk tv. .newskiego i Tolst i ja. przypominam jckzcw u Pioorkinie, I ermonlowie,

Tiulczcwic, Gogolu. Fiu mą właściwą dl* rosyjskiej twórczości filozoficznej jest swobodnie napisany artykuł, który banlzu rzadko poświęcony jest okicAluneuu tematowi filozoficznemu a zazwyczaj pisany jest „w sprawie" związanej z jakąś nową kwestią historycznego, politycznego i literackiego Życia, a jednocześnie dotyka głębokich i ważnych kwestii światopoglądowych. Takimi, na przykład, było wiele spośród dzieł słowianofilów (ich liderzy -Cbomiakow i Kiricjcwsk; -oałcZą do oryginalnych i znaczących myślicieli rosyjskich), ich głównego oponenta Czaadajewa. genialnego myśliciela Konstantego Lcontjcwo. Włodzimierza Sol o wj owa i wielu innych.

Typowa dla rosyjskiego filozofowunia lonna literacka uwarunkowana jea me tylko zewnętrzną sytuacją historyczną i tradycją. Nic można negować tego, Źc 'jest ona przejawem młodości i Ze się tak wyrażę niedojrzałości rosyjskiego ducha Nowel jeśli. jak juz mówiłem, w ostatnich dziesięcioleciach XIX w nasiliły się tendencje do systeinatyc/jtej i naukowej, pojęciowej formy wyrażania rosyjskiego św latopogiądu narodowego, to swobodna i pozanaukowa forma twórczości filozoficznej, panująca dotychczas, jest związana w określonym stopniu t jego istotą, z tym. co należy nazwać konkretnym intuilywumem filozofii ru*yj\ź:r| len konkretny intuitywizm upirm się na całkowicie sze/cyólnyin pojmowaniu prawdy, które przenika całą myśl rusyjską.

Kusjamc oprócz słowa „prawda" (utinu). któremu dokładnie odpowiada niemieckie Wnhrheii, posiadają jeszcze inne pojęcie, które stało *»ę jedynym tema tem ich rozmyślań i poszukiwań duchowych lo nieprzetłumaczalne pojęcie *4>rowda" (jirrTwdio) Z jednej strony „prawdii" oznacza prawdę (ir/mn) w sensie adekwatnego teoretycznie obrazu i oczywistości, a Z drugiej - ..moralna słuszność (rację)", moralne podstawy tycio, duchową istotę życia, za której pośrednictwem *tz|c się ono lżycie) wewnętrznie jednolite, zostaje uświęcone i zbawimy Mniej więcej W podobnym tenretyc/nym i moralno praktyczny tri sensie używa Się niemieckiego pr/ymiulnika richlig czy angielskiego righr. gdy nchrig oznne/u zaiówuo opinię, jak i dzinłnnie Myśliciel rmyjtki, od pmstego pobożnego c/K: wieka po Dostojewskiego. TołstOjl i Włodzimierza Sołnwjowa, zawsze poszukuje „prawdy"; chce mu tylko zrozumieć świat i życie, ale dąży dn uchwyci* nia głównej religijno-moralne; zawuly wczedi.ćwiala, żeby |/f ze kształcić świat, przejść oczyszczenie i zJbawictuc.J^>:ogiiic bezwarunkowego inumlu prawdy (ul/-na) jako „prawdziwego bycia** ną»J fałszem, nieprawdą i niesprawiedliwością. /*• tina jest rozumiana nic we współczesnym sensie jaku m/.samuść przedstawienia i rzeczywistości, łecz w starym religijnym sensie jako konkretne uchwycenie prawdziwego bytu. od którego człowiek odszeiłł i dn któreyu znowu powinien powrócić i zakorzenić się w mm. tuinu uic jest tylko wtórną abstrakcyjną kute-gorią poznania; w swym pierwotnym sensie juvt konkretną, oiuologiezną istotą.

iii ulową |KxŁvtaw*ą życia

Pojęcie konkretnej, ontnloyicznej, żywej utiny, które stało się przedmiotem ruayjikich poszukiwań duchowych i twórczości, pfuwadzi do tego, 2c rojyiskn