0001 tif

nik, filozof, profesor teologii w Aix, w ojczystej Prowansji, potem kanonik w Dijon, w końcu powołany na katedrę matematyki do Paryża. I on był, jak Kartezjusz, wrogiem arystolelesowsko-scholastycznej filozofii; pierwszym jego dziełem było Exercitationes paradoxicae adversus Aristotelem z r. 1624.1 on odczuł potrzebę zerwania z tradycją i skierowania myśli filozoficznej na nowe tory. I on cenił nade wszystko ścisłą naukę i był, znów jak Kartezjusz, całkowicie lojalny wobec nauki Kościoła. Ale podczas gdy Kartezjusz chciał sam dokonać reformy filozofii, bez niczyich wzorów, to on w swej reformie chciał korzystać z pewnego wzoru, mianowicie z atomistycznej filozofii Epikura. Jej poświęcił główne dzieła wydane za życia (De vita, moribus et doctrina Epicuri, 1647; Animadversiones in Decimum Librum Diogenis Laertii, qui est de vita, moribus, placitisąue Epicuri, 1649 ;Syntagma philosophiae Epicuri, 1649), a wykład własnej filozofii, wzorowanej na Epikurze, pozostawił w rękopisie (Syntagma philosophicum complectens logicam, physicam et ethicam, 1658). Umiał pogodzić doktrynę starożytnych materialistów i hedo-nistów z nauką Kościoła, ale też nie odnowił całego systemu Epikura, lecz wyjął zeń tylko i odnowił atomistykę. Co do niej pokazał, że może być przyjęta bez uszczerbku dla wiary. Odrzucał natomiast twierdzenie o odwieczności atomów i materialności duszy; przeciwnie, twierdził, że atomy są stworzone i wprowadzone w ruch przez Boga i że dusza rozumna jest niematerialnym duchem.

Atomistyka miała wprawdzie w średniowieczu poszczególnych sympatyków, a miała ich więcej jeszcze od początku nowej ery; ale Gassendi był pierwszym znakomitym i wpływowym jej obrońcą od czasu starożytności. W upodobaniu Gassendiego do atomistyki objawiał się jego umysł, bardziej plastyczny i prostolinijny niż Kartezjusza, unikający zawiłych dróg, po których chodziły myśli tamtego. Widział też tak jasno, jak mało kto, słabe strony kartezjanizmu, krytykował idee wrodzone, dualizm duszy i ciała, pojmowanie zwierząt jako automatów, nie umiejąc zresztą przeważnie zastąpić doktryn tych przez lepsze.

Dokoła Gassendiego zebrało się liczne koło „gassendystów”, które przez czas jakiś posiadało autorytet naukowy nie mniejszy niż szkoła kartezjańska. (Poza zawodowymi filozofami do uczniów Gassendiego należał Molier: doktryna antyscholastyczna i anty-kartezjańska Gassendiego wyraziła się u niego w słynnych żartach skierowanych przeciw teoriom scholastycznym i kartezjańskim). I po śmierci mistrza istnieli jeszcze gassendyści, ale wpływy ich powoli zanikły wobec wpływów Kartezjusza, a sam Gassendi uległ niezasłużonemu zapomnieniu. Różne powody, leżące w skromności samego Gassendiego, w trudności jego dzieł, w niepopularności epikureizmu, z którym się zbratał, przyczyniły się do tego, że reforma filozofii nowożytnej poszła po linii nie jego, lecz Kartezjusza.

PASCAL

Na zasadach Kartezjańskich w następnym zaraz pokoleniu wytworzona została filozofia praktyczna, czyniąca zadość potrzebom moralnym, a zwłaszcza religijnym. Była ona dziełem Pascala.

nik. filozof, profesor teologii w Aix. w ojczystej Prowansji, polem kanonii * Oijnn. w końcu powołany nu katedrę matematyki do Paryża- I on był. jak Kartczjui*. wrogiem urystoteleiowsko-iidialastycznej filozofii; pierwszym tego dziełem było Ex<ecttalipnęj parodoticae athenut Arimteh-in z r. 16W, I on odczuł potrzebę wrwanin i tradycją l akie-rawanin mylili filozoficzne) na nowe tory. I on cenił nade wszystko ścisłą naukę i był. /nów jak Karleziusz, całkowicie lojalny wobec nauki Kościoła. Ale podczas gdy Kanc-zjuw chciał sam dokonać reformy filozofii, ber niczyich wroni w. to on w *wc| teforime chciał korzystaj z pewnego wzoru, minnnwioe i uiomistyeznej filozofii Epikura. Jej poświecił główne dzieła wydmie za życia < /łr rHu, rmrlbitt et thtirina Epicuri, 1647; AHitnadtunnppęz itt Dectmum Ubrum Dityetut Lamii, tful *u >Vz vita. wurifim. placiiinp*-Eplcuri. 1649; i>vrtiuy,mx jthlhsophot Epiru/t, 1649). u wykład Własnej filozofii, wzorowanej ua Epikurze, pozostawił w rękopis*o (Synitiy;tmt pfiilasophieum compkrtrttt htsifflrn, phyrieam rt ethfcum. 1658), Umiał pogodzie doktrynę starożytnych materialistów i hede-nUtów r nauką Koicioła. ale tri nie odnowił taleęo systemu Epikunu lecz wyjął m\ tylko i odnowi) atomistykę. Co do niej pokazał. ?.c może być przyjęta bez uszczerbki) dla winry. Odrzucał natomiast, twierdtunift o odwiecrnow.1 atomów i materialnnki duszy, przeciwnie. twierd/ił, .'z atomy ną ttworfcone 1 wpruwudroiic w iucIi prtói Boga i ic dusza ro/umna jest niematerialnym duchem

Atomistyka miału wprawdzie w rrcdniowicczu pasrcregńlnydi sympatyków, a nimb »ch więcej |euzcze od początku nowej ery. ale Gtlttendi był pierwszym znakomitym i wpływowym Jej obrońcą od czasu starożytności. W upodobaniu Gssr-cridiego do atomistyki objawiał się |cgo umysł, bardziej plastyczny i prostolinijny nli Kanezjuuu, unikający zuuilydt dróg. po których chodziły myśli tamtc/io Widział teł tak jasno, jak mali) kto, słabe strony kanezjaniztnu, krytykował idee wrodzone, dualizm duszy i ciulu, pojmowanie zwierząt jako automatów, nic umiejąc zresztą przewianie rastąpid doktryn lyeU przez IcpWe

Dokoła Gassendicgo rebrnlp »ię liczne kolo „gassendystow¹¹. któro przez czas jakiś posiadało autorytet naukowy n« mniejszy niż szkoła kartezj&ńska (Poza zawodowymi filozofami do uczniów Gas&mdicgu należał Molier; doktryna antyscholastyczna i anty-kartezjańskn Gasscndicgo wyraziła się u niego w słynnych żartach skierowanych przeciw teoriom cchobstycrnym i kartezjanikmi) I po śmierci mistrza istnieli Jeszcze gasscndyści. ale wpływy ich powoli zanikły wobec wpływów Knriezjusz.it. a sam Gussendi uległ niecą* służonemu /.upomnieniu Różne powody, leżące w skromności samego Gasnendisęi. w trudności jego dzieł, w niepopubrnoici epikuiclznm. z którym «ię zbratał, tn/y-czyniły się do tego. łe reformu filozofii nowożytnej poszła po linii nic jego. lecz Kurtwjuszu.

PASCAL

Nii zasadach Kortezjamklch w następnym raisz: pokoleniu wytworzona została filo-znfia praktyczna, czyniąca zadość potrzebom moralnym, a z.włimczn religijnym. Była ona dziełem Pa*culn.