002 (11)

Rozdział 1. Do czego służą międzynarodowe badania porównawcze 19

specyficznych cech indywidualnych. Zależą przecież w znacznym stopniu od tradycji historycznych, kulturowych, religijnych i innych, a zmienianie ich utrwalonego charakteru jest trudne. I tak do niedawna specyficzną cechą oświaty w krajach skandynawskich - w odróżnieniu od innych państw - pozostawał fakt, że dzieci rozpoczynały naukę szkolną dopiero w wieku 7 lat.

Obie przeciwstawne tendencje - globalizacja (czy internacjonalizacja) oraz zachowywanie współcześnie cech specyficznych - są charakterystyczne dla rozwoju narodowych systemów oświatowych i wyznaczają obszar tematyczny, jakiemu poświęcono niniejszą pracę. Ważkość tego obszaru tematycznego zależy przede wszystkim od tego, kto i do jakich celów potrzebuje informacji o badaniach systemów edukacyjnych. Sytuację można scharakteryzować pokrótce w następujący sposób.

Od czasów starożytnych - lub jeszcze dawniejszych - ludzie interesowali się tym, w jaki sposób kształcą się inne narody, jak organizują szkolnictwo i do jakich celów je wykorzystują. Potwierdzenie tej tezy możemy znaleźć w relacjach podróżników starożytnych, średniowiecznych i współczesnych. Zainteresowanie to jest całkowicie zrozumiałe. Wynika z przekonania - częstokroć nieuświadomionego - że cywilizacja zawdzięcza swój rozwój temu, czego i w jaki sposób ludzie uczą się w stworzonych przez siebie instytucjach oświatowych. Systemy kształcenia stanowią część ogólnie pojmowanej kultury, a kultura jest - według antropologa Roberta F. Murphy’ego (1998) - sposobem na przetrwanie... ojczystą ziemią, na której wzrastają nasze osobowości i losy.

Również systemy edukacyjne poszczególnych krajów są w pewnym stopniu taką ziemią, na której wyrastają zarówno losy jednostek, jak i całych narodów i dlatego od wieków kształcenie cieszy się tak wielkim zainteresowaniem. Z drugiej strony zainteresowanie to wynika ze świadomości, że edukacja w jednym kraju czy regionie rozwija się i wzbogaca dzięki temu, co dany kraj zdoła rozpoznać i wykorzystać z kształcenia realizowanego w innych krajach.

Ta podstawowa zasada, tzn. przejmowanie doświadczeń i wiedzy o kształceniu, znajduje coraz powszechniejsze zastosowanie we współczesnym społeczeństwie, które w ciągu minionych wieków stworzyło dla omawianego obszaru specjalną dziedzinę, z właściwymi jej atrybutami działalności naukowej - pedagogikę porównawczą (komparatywną; por. rozdz. 2). Jej zakres i wykorzystanie są dzisiaj tak szerokie i przeniknięte koncepcjami socjologicznymi, ekonomicznymi i politycznymi, że pod wieloma względami nie przypomina już ona klasycznie rozumianej pedagogiki. Istnieje zatem pewien rodzaj działalności opisującej, analizującej i oceniającej, z własną infrastrukturą, instytucjami i osiągnięciami, która najtrafniej określana jest jako międzynarodowe badania porównawcze systemów edukacyjnych (,International comparative education), mające charakter interdyscyplinarny. O tej dziedzinie, jej użyteczności i przydatności do różnych celów będziemy teraz mówić'.

¹ Nawet jeżeli termin międzynarodowe badania porównawcze systemów edukacyjnych (mezina-rodnt komparace vzdelavactch systemu) uważamy za najodpowiedniejszy zwrot czeski, definiujący dziedzinę nauki określaną za granicą jako intemational comparative education, to chcemy uwzględnić