004 (53)

i

_Mv

Ryc. 191. Kształt potencjału czynnościowego komórki m. sercowego.

W okresie repolaryzacji i pewien czas po jej zakończeniu komórka mięśniowa jest niewrażliwa na nowe bodźce. Okres ten nazywa się okresem refrakcji. Refrakcję komórki dzieli się na refrakcję względną, w czasie której wrażliwość na bodźce jest tylko obniżona, oraz na refrakcję bezwzględną, kiedy to niewrażliwość ta jest pełna. W okresie refrakcji względnej pobudliwość komórki stopniowo się zwiększa aż do uzyskania pełnej wrażliwości na bodźce. Z tego wynika, że im większa jest siła powtórnej stymulacji, tym wcześniej w okresie refrakcji względnej może ona wyzwolić potencjał czynnościowy. Zmniejszona wrażliwość wiąże się głównie ze spowolnieniem wchodzenia do komórki jonu Na⁺ w okresie długotrwałego okresu depolaryzacji.

Długość refrakcji ma w^;ażne znaczenie czynnościowe, przede wszystkim dlatego, że chroni mięsień sercowy przed zbyt wczesnym pobudzeniem, co mogłoby zaburzyć funkcję serca. W warunkach prawidłowych refrakcja komórek mięśniowych jest tym dłuższa, im dłuższy jest czas rozprzestrzeniania się pobudzenia po przedsionkach i komorach.

Istnieje również ścisły związek pomiędzy czasem trwania potencjału czynnościowego a jego częstotliwością. Im częstsze są impulsy, tym potencjał czynnościowy trw'a krócej.

Jak już wiemy, bodźce wywołujące potencjał czynnościowy powstają w komórkach układu przewodzącego serca. Do powstania potencjału czynnościowego obejmującego mięsień sercowy konieczna jest odpowiednia siła tego bodźca, która powinna przekroczyć wartość progową. Komórki układu przewodzącego depolaryzują się samoistnie aż do osiągnięcia wartości progowej i wyzwolenia rozprzestrzeniającego się potencjału czynnościowego. Bezpośrednio potem w komórkach tych w ślad za repolaryzacją pojawia się następna faza powolnej depolaryzacji. Powolna depolaryzacja to nic innego jak miejscowe jeszcze nie rozprzestrzeniające się pobudzenie. Właściwości tej nie posiadają włókna robocze mięśnia sercowego. Wykres potencjału czynnościowego włókien roboczych m. sercowego jest poziomy, po czym pod wpływem pobudzenia przychodzącego z zewnątrz, gwałtownie wzrasta do maksimum. co prowadzi do skurczu mięśnia. Potencjał czynnościowy rozprzestrzenia się

409