P1010376

F

Fizjologiczne podstawy elektrokardiografii

Ryc. 4. Potencja) czynnościowy komórek węzła zatokown-przedsionkowego.

W warunkach fizjologicznych (1) węzeł! zatokowy wytwarza bodźce z największą) częstością (60-100/min), co jest uwarunkowane najszybszym przebiegiem spon-| tanicznej, spoczynkowej depolaryzacji i w jego komórkach. W przypadku tachy-kardii zatokowej (2) dochodzi do przy-j spieszenia, a w przypadku bradykardiij zatokowej (3) do zwolnienia spoczynkowej depolaryzacji.

W trakcie trwania potencjału czynnościowego komórka mięśnia sercowego ma ograniczoną zdolność do reagowania na kolejne bodźce. Ograniczenie tej zdolności nosi nazwę refrakcji. Rozróżnia się okres refrakcji bezwzględnej, okres refrakcji względnej oraz fazę: ranliwą.

Okres refrakcji bezwzględnej obejmuje fazę 0,1,2, i część fazy 3 - w tym czasie żaden bodziec nie jest w stanie wyzwolić nowego potencjału czynnościowego.

Okres refrakcji względnej - występuje w fazie 3 i trwa od wartości potencjału ok. -65 mVj prawie do końca fazy 3 (w przybliżeniu odpowiada wierzchołkowi zajamka T) - w tymj czasie tylko silny bodziec może wyzwolić pobudzenie komórki.

Faza ranliwa to okres zwiększonej pobudliwości, występujący w końcowym okresie fazyj 3 i początkowym fazy 4. W czasie jej trwania nawet słaby bodziec może wyzwolić! pobudzenie dodatkowe. W elektrokardiogramie odpowiada ramieniu zstępującemu załamka T.

Ryc. 6. Przesuwanie się fali pobudzenia.

Prąd czynnościowy

	+ + + + + + + + + +)
+ + + + + + + + + + + + + + + +	- - - — j kierunek fen pobudzenia
	+ + + + + + + + + +j

błona komórkowa I błona komórkowa zdepolaiyzowana ¹    spolaryzowana

Ryc. 5. Refrakcja a fazy potencjału czynnościowego. ♦30 .v

A.    Refrakcja bezwzględna.

B.    Refrakcja względna.

C Faza ranliwa

Przewodzenie bodźców polega na wzbudzaniu potencjału czynnościowego w kolejnych spolaryzowanych komórkach układu przewodzącego i w komórkach mięśniowych. Fala pobudzenia przesuwając się w komórkach mięśniowych jest niejako wędrującą strefą przezblonowego wyrównywania gradientów jonowo-elektrycznych potencjału czynnoś-i aowego.

aa.

2. Fizyczne podstawy elektrokardiografii

Różnice potencjałów, będące efektem sumarycznych zmian napięcia elektrycznego generowanego przez całe serce, mierzy się na powierzchni ciała za pomocą galwanometru. który jest najistotniejszą częścią elektrokardiografu.

Elektrody znajdujące się w dwóch punktach na powierzchni ciała połączone z galwano-metrem stanowią obwód elektryczny zwany odprowadzeniem. Prąd płynący od strony napięcia wyższego ku niższemu, powoduje wychylenie wskazówki galwanometru, które zostaje zarejestrowane jako krzywa elektrokardiograficzna.

Przy ocenie wytwarzanego przez serce pola elektrycznego wykorzystuje się sformułowaną przez Einthovena koncepcję opartą na trzech założeniach:

1.    Serce można porównać do dipola, czyli układu pary biegunów - dodatniego i ujemnego tworzących najprostszy generator energii elektrycznej.

2.    Serce znajduje się w środku geometrycznym tkanek, w których panują identyczne warunki przewodzenia prądu.

3.    Punkty połączeń obu kończyn górnych i lewej kończyny dolnej z tułowiem są wierzchołkami trójkąta równobocznego, w środku którego znajduje się serce.

Tak więc elektrody umieszczone na obu przedramionach i lewym podudziu, niejako w przedłużeniu wyżej wymienionych punktów, tworzą wierzchołki trójkąta równobocznego, w którego środku znajduje się serce.

(I, II, III).

Ten układ odprowadzeń zwany trójkątem Einłhovena obrazuje układ trzech dwubiegunowych odprowadzeń kończynowych

Ryc. 7. Odprowadzenia kończynowe dwubiegunowe (zgodnie z teorią Einthovena).

15