0000018

wyćwiczeniu wszystkich zaburzonych głosek w izolacji, sylabach, słowach, zdaniach i mowie spontanicznej (szpatulki, sondy logopedyczne itp.).

Psychogenne zaburzenia mowy

Psychogenne zaburzenia mowy nie są związane bezpośrednio z patogenezą schorzenia zasadniczego, lecz są wtórną reakcją psychiczną dziecka na chorobą lub kalectwo. Najczęściej spotykanymi psychogennymi zaburzeniami mowy dziecka są jąkanie psychogenne i mutyzm.

M u t y z m jest wybiórczą niezdolnością do mówienia w określonych sytuacjach. Najczęściej występuje jako reakcja dziecka na hospitalizację, chorobę, zabieg operacyjny czy amputację kończyny. Istotny wydaje się fakt, iż dziecko zazwyczaj nie może mówić w obecności osób dorosłych, natomiast z innymi dziećmi rozmawia.

Usuwanie psychogennych zaburzeń mowy polega głównie na psychoterapii oraz właściwym ukierunkowaniu zarówno postaw i nastawień psychicznych dziecka, jak i jego otoczenia. Błędem jest zmuszanie dziecka do mówienia.

Podstawowe założenia terapeutyczne

Rehabilitacja mowy dziecka przebiega odmiennie w zależności od wieku, poziomu inteligencji, stopnia upośledzenia ruchowego, form zaburzeń dynamiki procesów nerwowych, rodzaju zaburzenia mowy, uprzednich form terapii itp.

Ćwiczenia z dzieckiem powinny być regularne i — jeżeli to możliwe — codzienne. W warunkach sprzyjających należy przeprowadzać je kilka razy dziennie. Czas jednego posiedzenia terapeutycznego powinien być stosunkowo krótki, aby uniknąć zmęczenia, znudzenia i zniechęcenia się dziecka. Konieczne jest maksymalne uatrakcyjnianie ćwiczeń przez dobór odpowiednich form zajęć i pomocy terapeutycznych.

W omawianych zaburzeniach mowy często stosuje się ćwiczenia tzw. praksji oralnej, czyli motoryki języka i warg. Ćwiczenia te wykonywać można przed lustrem, uczulając dziecko poprzez dotyk na właściwe ułożenie narządów artykulacyjnych. Wykorzystanie do ćwiczeń praksji oralnej zmysłu smaku przynosi często dobre wyniki.

Bardzo istotne jest wyćwiczanie obok mowy pozostałych wyższych czynności nerwowych, podnoszenie poziomu graficznego dziecka (rysowanie, malowanie, odwzorowywanie, obrysowywanie itp.), usprawnianie zdolności różnicowania

słuchowego i wzrokowego itp. Celowe są ćwiczenia ogólnorozwojowe, rozhamowujące i stymulujące.    *

Niezbędnym składnikiem terapii jest ponadto odpowiednie oddziaływanie psychologiczne.

Zaburzenia mowy u dorosłych

Zaburzenia mowy u dorosłych są w przeważającej części wynikiem organicznego uszkodzenia mózgu. Stosunkowo rzadko mają one charakter wybiórczy i na ogół występują łącznie z upośledzeniem innych wyższych czynności nerwowych, jak pisanie, czytanie, rachowanie, nazywanie, pamięć, orientacja przestrzenna itp., przy ogólnym obniżeniu możliwości intelektualnych i percepcyjnych chorego.

Najczęstszymi zaburzeniami mowy u dorosłych są: afazje, dyzartrie i anartrie.

Afazja towarzyszy zazwyczaj niedowładom i porażeniom połowiczym prawostronnym, rzadziej lewostronnym. Polega ona, podobnie jak afazje dziecięce, na utracie zdolności porozumiewania się językowego słownego wskutek uszkodzenia mózgowych mechanizmów, programujących czynności mowy na poziomie korowym.

Istnieje kilka rodzajów afazji, które diagnozuje się na podstawie dokładnego badania logopedycznego. W toku badania uściśla się mózgowe patomechanizmy zaburzenia (tzw. defekt podstawowy) i na ich podstawie określa się rodzaj afazji.

1.    Afazja motoryczna aferenfna (kinesta-tyczna) spowodowana jest zniesieniem czucia ułożenia narządów artykulacyjnych i zanikiem wyobrażenia ich ruchów. Pacjent nie wie, jak zaprogramować ruchy języka i warg, aby wymówić daną głoskę. Powoduje to trudności w mówieniu, przy dobrym rozumieniu mowy. Przeważnie następuje zniesienie zdolności pisania (agrafia), czytania (aleksja), rachowania (akalkulja). Pacjenci z tym typem afazji posiadają często pełną świadomość defektu, są bardzo krytyczni i nastawieni na ocenę swych możliwości, co powoduje u nich częste kryzysy i depresje.

2.    Afazja motoryczna eferentna (kinetyczna) spowodowana jest zaburzeniami seryjnej organizacji wypowiedzi w czasie. Powoduje to, iż pacjenci nie potrafią płynnie łączyć głosek i sylab w słowa i zdania, pomimo iż artykulacja głosek w izolacji nie jest zaburzona. Defekt ten objawia się w mowie zakłóceniem jej płynności, spowolnieniem, skandowaniem, powtarzaniem sylab itp. Rozumienie mowy zabu-

119