0000022

44

bista]. Stosunkowo rzadkie występowanie kifoz lędźwiowych (1,36%) można wytłumaczyć krótkim trwaniem ch.Sch. w naszym materiale [22, 107]. Przeprowadzaliśmy porównanie zmian, stwierdzanych w postaci piersiowej i lędźwiowej choroby, które wykazuje istnienie pewnych odrębności:

1.    Płytki i listewki w postaci lędźwiowej są bardzo rzadko rozfragmentowane; częściej występuje ich sklerotyzacja oraz podwójne zarysy, nie spotykane w postaci piersiowej. Zmiany dotyczą mniejszej ilości kręgów niż w odcinku piersiowym.

2.    W kręgach klinowatych w postaci lędźwiowej występuje często jako objaw dodatkowy wpuklanie powierzchni brzusznej, nie spotykane w lokalizacji piersiowej. Kręgi wydłużone w wymiarze a—p dotyczą tylko postaci lędźwiowej.

3.    Przepukliny dotrzonowe pojawiają się znacznie częściej w odcinku lędźwiowym, podobnie jak klinowacenie kręgów w piersiowym. Zwężenie przestrzeni między-kręgowych występuje znacznie rzadziej w odcinku lędźwiowym i obejmuje jej część tylną, w przeciwieństwie do zajęcia przedniej w postaci piersiowej.

W naszym materiale trudności rozpoznawcze polegały głównie na odgraniczeniu obrazów powodowanych procesami wzrostowymi od zmian związanych z ch.Sch. i dotyczyły przede wszystkim kształtu trzonów kręgowych. Niekiedy wyglądu płytek i listewek. Przypadki wątpliwe nie zostały włączone do grupy osobników z ch.Sch. Rozstrzygające znaczenie rozpoznawcze miały wykonywane w niektórych przypadkach badania kontrolne, odzwierciedlające dynamikę wzrostu. W przypadkach o zaawansowanych zmianach o charakterze ch.Sch. wykonywano również zdjęcia rtg. kości długich, pragnąc wykluczyć postacie zespołów złożonych wad wrodzonych.

W jednym przypadku różnicowanie pomiędzy zmianami gruźliczymi a wywołanymi ch.Sch. ułatwiało występowanie równoczesnych zmian związanych z zespołem w kręgosłupie piersiowym.

W rozpoznaniu zmian pourazowych, towarzyszących często uprawianiu siłowych dyscyplin sportu, rozstrzygał zarówno wygląd kształtu trzonów kręgowych, jak i ich struktury.

WNIOSKI

1.    Postać lędźwiowa ch.Sch. nie może być uważana za rzadką, gdyż występuje prawie równie często jak w odcinku piersiowym kręgosłupa.

2.    Umiejscowienie czysto lędźwiowe zmian w ch.Sch. przeważa nad postacią dolno-piersiowo-lędźwiową.

3.    Za najbardziej patognomiczne uważamy zmiany w płytkach nakrywowych, odzwierciedlające stopień zaawansowania ch.Sch. i czas jej trwania. Zniekształcenia trzonów kręgowych oraz występowanie przepuklin dotrzonowych, jakkolwiek bardzo istotne, są objawami rozpoznawczymi drugorzędnej wartości.

4.    Ustanowione modele rozpoznawcze ch.Sch. wykazały najczęstsze występowanie dwu grup zmian w rozmaitych kombinacjach.

5.    Przeprowadzony podział topograficzny jest jeszcze jednym dowodem możliwości występowania postaci czysto lędźwiowej ch.Sch.

6.    Towarzyszące zaburzenia statyczne występują u osobników z ch.Sch. częściej niż bez niego; nie odgrywają jednak większej roli w rozpoznaniu.

GRUPA m. WYSTĘPOWANIE CHOROBY SCHEUERMANNA U DOROSŁYCH (RESIDUA POST MORBUS SCHF.UERMANN)

Ch.Sch., polegając na zniekształceniu elementów włóknisto-chrzęstnych i kostnych kręgosłupa w wieku młodzieńczym, musi być uważana za proces podobny w swym charakterze do zmian wstecznych, czyli osteochondrozy i spondylozy, występującej u dorosłych. Jest więc preosteochondrozą albo osteochondrozą wieku młodzieńczego, co zresztą w synonimach jej nazwy znajduje swój wyraz.

Zmiany wsteczne, zwyrodnieniowe — jak wykazały badania zapoczątkowane przez Schmorla w 1930 r. — zaczynają się w prawidłowym kręgosłupie już po 20 r. życia, co stanowi, że jest on częścią układu kostnego, ulegającą najwcześniej zmianom tego rodzaju. Dotyczą one włókien kolagenowych krążków międzykręgo-wych i polegają na ich wysychaniu, kurczeniu się i pękaniu, a następnie włóknieniu połączonym z utratą elastyczności; poprzez odkładanie się w nich soli wapnia dochodzi do ich schrzęstnienia i skostnienia. Zmiany te noszą nazwę osteochondrozy, której towarzyszą równolegle, ewentualnie w późniejszym okresie zmiany w elementach kostnych kręgosłupa, określane mianem spondylozy i w połączeniach stawowych (spondylakthrosis). Te dwa procesy występują w kombinacji ze sobą i zwykle są określane mianem spondylosis deformans. Jak wynika z ich definicji, są pod względem anatomopatologicznym łatwo odgraniczalne, we wczesnych okresach niewidoczne w obrazie radiologicznym, w późniejszych zaś występują równocześnie [82],

Statystyki oparte na badaniach anatomopatologicznych podają znacznie wyższy odsetek występowania osteochondrozy i spondylozy. Junghanns [48] stwierdzał je w kręgosłupie piersiowym i lędźwiowym u 60% kobiet i 80% mężczyzn powyżej 50 r. życia. W badaniach radiologicznych stwierdzane są rzadziej. Według Heinego [39] u osobników w V dziesiątku życia występowały w 15,6% u kobiet, zaś w 24,3% u mężczyzn. Zmiany te występują najczęściej między najbardziej a najmniej ruchomymi częściami kręgosłupa, tj. w dolnych kręgach piersiowych i lędźwiowych. Kolejność ich występowania podawana jest w piśmiennictwie rozmaicie [82].

Z dotychczasowego piśmiennictwa wynika, że: 1) ch.Sch. prowadzi do wcześnie występujących (po 20 r. życia) bólów w kręgosłupie; 2) w jej następstwie częściej dochodzi do wpukleń krążków międzykręgowych do kanału kręgowego; 3) towarzyszące jej zmiany statyczne kręgosłupa usposabiają do nasilenia występowania zmian zniekształcających. W piśmiennictwie brak jest prac, poza doniesieniem So-rensena [107], omawiających stan zdrowia ludzi dorosłych po przebytej ch.Sch., śledzony w sekwencji długoczasowej od wieku młodzieńczego, w którym postawiono jej rozpoznanie.

Nie dysponując długoterminową obserwacją osobników młodocianych, u których stwierdzono ch.Sch„ postanowiono prześledzić stany po jej występowaniu u dorosłych.

Badania miały na celu: 1) ustalenie częstości występowania zmian po przebytej ch.Sch. u osób dorosłych, uskarżających się na bóle w odcinku piersiowym i lędźwiowym kręgosłupa; 2) określenie ich charakterystyki rtg. w tym wieku; 3) ustalenie, czy cechy przetrwałej ch.Sch. u dorosłych pozwalają na odróżnienie ich od występującej wtórnie osteochondrozy i spondylozy.