027

27

sza nam jest prowincja północno-wschodnia obejmująca Niemcy i kraje Skandynawii.

W granicach badanego obszaru nie zaobserwowaliśmy żadnych odrębności regionalnych. Nie rysują się one także i między terytoriami, które nieprzerwanie pozostawały pod panowaniem władców polskich, a tymi, które na krótszy lub dłuższy czas przeszły pod władzę obcą. Jeśli nawet dla niedostatku znalezisk pominąć w tym porównaniu Śląsk, a zwłaszcza Pomorze Zachodnie, to trzeba stwierdzić, że Pomorze Wschodnie mimo półtorawiekowej okupacji krzyżackiej nie wykazuje żadnych różnic w konfrontacji z Ziemią Krakowską, Mazowszem czy Kujawami. Fakt ten jest zresztą dość oczywisty w świetle znanego, in-terregionalnego zasięgu większości elementów średniowiecznego uzbrojenia (oczywiście w ogólnych ramach Europy łacińskiej). Podkreślamy go z naciskiem, ponieważ jeszcze do niedawna niemal każdy znaleziony w Polsce miecz średniowieczny nazywany był „krzyżackim”³².

Odrębnego wyjaśnienia wymaga chronologiczny rozrzut naszych materiałów, w ogromnej większości datowanych na czas między początkiem XIII a pierwszymi dziesiątkami lat XV w. Z wiekiem XII wiązać można tylko 3 okazy typu X i XI, z późniejszych latj XV w. nie zachowało się nic, poza jednym ceremonialnym mieczem typu XX z Malborka. Jeśli mała liczba zarejestrowanych przez nas okazów XII-wiecznych da się wytłumaczyć zaszeregowaniem wielu znalezisk z tego czasu do kategorii mieczów „wczesnośredniowiecznych” i usunięciem ich w ten sposób z pola naszego widzenia³³, to niemal zupełny brak egzemplarzy datowanych później niż 1420—1430 musi niepokoić. Brak ten można tłumaczyć dwojako. Przede wszystkim musimy się liczyć z ewentualnymi błędami datowania typu XVIa, a zwłaszcza XVII. Nie jest wyłączone, że miecze zaliczone do tych kategorii były na naszych ziemiach używane dłużej, niżby to wynikało z ustaleń Oakeshotta i Ady Bruhn-Hoff-meyer, na których oparliśmy naszą chronologię. Nie wyjaśnia to jednak niewątpliwej nieobecności w polskich znaleziskach mieczów typu XVIII i pokrewnych (o głowni w przekroju romboidalnej), pospolitych w całej Europie właśnie w ciągu XV wieku³⁴. Co więcej (jak wolno sądzić na podstawie pobieżnego przeglądu), miecze takie występują w polskiej

⁸² Nie bez winy są tu nawet czołowi mistrzowie polskiej literatury. „Scyzoryk” Gerwazego z „Pana Tadeusza” to ,^miecz (niemiecki z norymberskiej stali”, a sienkiewiczowski „Zerwikaptur” Bana Fodbipięty — jest bronią krzyżacką; por. A. N a dols ki, Miecz ze znakiem „Wilka” znaleziony w Gdańsku, [w:] Liber Josepho Kostrzewski octogenario a veneratgribus dictatus, Wrocław—Warszawa—Kraków 1968, s. 552—554.

^M Nadolski, Studia nad uzbrojeniem..., s. 26—28 oraz tabl. X—XI.

^M O a k e s h o 11, op. cit., s. 67—73.