06 (50)

2. NARZĘDZIA POMIAROWE

2.1. Suwmiarka - typy, budowa i sposób pomiaru

Suwmiarka jest narzędziem pomiarowym najczęściej stosowanym w obróbce ręcznej i mechanicznej. Służy do pomiaru wymiarów wewnętrznych, zewnętrznych i mieszanych.

W tradycyjnej suwmiarce wzorcem długości jest wzorzec kreskowy na prowadnicy, a elementem zwiększającym dokładność odczytu jest noniusz (znajdujący się na szczęce ruchomej).

Wykonuje się suwmiarki [11]:

-    z głębokościomierzem lub bez, jednostronne lub dwustronne (rys. 2.1),

-    z zaciskiem samoczynnym, ze śrubą zaciskową, ze śrubą nastawczą,

-    o różnych zakresach pomiarowych (najczęściej spotykane to 140, 200, 315, 400 mm) i o różnej dokładności pomiaru - przy suwmiarkach tradycyjnych zależnej od liczby kresek naciętych na noniuszu (0,1; 0,05; 0,02 mm).

Odczyt wskazań suwmiarki polega na odczycie części całkowitej wymiaru (wyrażonej w mm) ze skali naciętej na prowadnicy suwmiarki i dodanie do niej części ułamkowej odczytanej z noniusza (z dokładnością zależną od liczby działek noniu-sza). Przykładowe pomiary pokazano na rysunku 2.2.

Produkowane są suwmiarki z czujnikiem zegarowym (z jedną lub dwoma wskazówkami) zastępującym noniusz (dokładność pomiaru do 0,01 mm).

W suwmiarkach elektronicznych odczytu dokonuje się ze wskaźnika cyfrowego o dokładności 0,01 mm. Wyniki pomiaru mogą być także przekazywane bezpośrednio do bazy danych w komputerze, gdzie są gromadzone i opracowywane statystycznie.

Rys. 2.1. Suwmiarki: a) jednostronna, b) dwustronna, c) dwustronna z giębokościo-raierzem

Rys. 2.2. Przykładowy odczyt wskazań suwmiarki

2.2. Wysokościomierz i głębokościomierz

Na podobnej zasadzie jak suwmiarki buduje się wysokościomierze i głębokościom ierze suwmiarkowe. Są to narzędzia o różnym zakresie pomiarowym i różnej dokładności wskazań. Budowę wysokościomierza i głębokościomierza suwmiarkowego przedstawiono na rysunku 2.3.

Produkuje się również przyrządy suwmiarkowe specjalnego przeznaczenia, np. do pomiaru kół zębatych czy rozstawu otworów.

a)	b)
	O-	Ti
J	ćeL	i
	} r

Rys. 2.3. Głębokościomierz i wysokościomierz suwmiarkowy

23. Kątomierz

Kątomierze służą do pomiaru kątów, przenoszenia ich z wzorca na przedmiot obrabiany lub do odtwarzania założonych kątów. Dzielimy je na kątomierze ogólnego przeznaczenia (np. kątomierz uniwersalny - rys. 2.4) i specjalnego przeznaczenia (np. kątomierze narzędziowe). Pomiar kątomierzem uniwersalnym podobny jest do pomiaru suwmiarką - na tarczy stałej nacięta jest podziałka kątowa (cztery razy po 90°), a na obrotowej noniusz (działka elementarna noniusza wynosi najczęściej 5'). Przykładowy pomiar kątomierzem przedstawiono na rysunku 2.5.

Kątomierze mogą być wyposażone w lupę zwiększającą dokładność odczytu lub w podstawę umożliwiającą ich ustawienie i pomiar na płycie traserskiej. Do dokładniejszych pomiarów można użyć kątomierza uniwersalnego czujnikowego lub optycznego.

Rys. 2.4. Kątomierz uniwersalny: 1 — noniusz, 2 - tarcza z podzialką kątową, 3 i 4 - śruby zaciskowe, 5 - ramię ruchome, 6-ramię stałe

Rys. 25. Przykładowy odczyt pomiaru kątomierza