102

Inicjatywę w zakresie tworzenia uniwersytetów okazywało z kolei papiestwo, w czym przeszkadzały mu zresztą uwikłania w liczne spory (król Francji Filip IV Piękny kontra papież. Bonifacy VIII; przeniesienie rezydencji papieskiej do Awinionu) i nawet wojny z. władcami świeckimi (np. w 1229 r. armia papieska najechała Neapol; wiele lat walki gwelfów i gibelinów w Italii). Z nakazu bulli papieskiej utworzono uniwersytety w Tuluzie (1229), Orleanie (1235) i inne. Kościół konsekwentnie dążył też do podporządkowania sobie niezależnych uczelni i opanowania niezawisłości myślenia oraz nauczania.

Pierwsze uniwersytety powstawały albo jako cechy studentów' (stąd „nacje studenckie” w Bolonii; migrujący studenci doprowadzali do powstawania uczelni w innych miastach, np. w Padwie czy Vicenzie; podobnie powstał uniwersytet w Cambridge ok. 1209 r.), albo jak w Paryżu i w Oxfordzic jako cechy profesorów.

Badania naukowe i zajęcia dydaktyczne prowadzili niezależni mistrzowic--magistrowie (prawnicy, medycy, myśliciele, badacze, teologowie i inni). Bulla papieża Mikołaja IV dla uczelni w Montpellier (1289) dekretowała, że uniwersytet ma być „studium generale, w którym by uczyli profesorowie, a studenci swobodnie mogli się uczyć".

W uniwersytetach średniowiecznych - oprócz wydziału filozoficznego, który był w^r zasadzie wydziałem przygotowawczym, poświęconym siedmiu sztukom wyzwolonym - istniały przeważnie trzy fakultety zasadnicze: prawmy, medyczny i stopniowo coraz częściej najwyższy teologiczny.

4.3. Wychowanie „w domu obcym”

Od średniowiecznego wychowania kościelnego „dla świata pozaziemskiego” i od wykształcenia pobieranego w^r szkołach kościelnych odbiegało w pewnym stopniu wychowanie rycerskie i wychowanie mieszczańskie. Współczesny socjolog, Józef Chałasiński, nazwał te typy wychowania wychowaniem w „domu obcym”¹⁰.

4.3.1. Wychowanie rycerskie

Wychowanie rycerskie miało na celu wyrabianie odwagi, siły fizycznej i umiejętności wojskowych (rycerskich). Pozwalało też nabyć ogłady dworskiej. Wychowanie to dotyczyło synów szlachetnie urodzonych, odbywało się na dwmrach książęcych i przebiegało przez etapy: pazia, giermka aż do pasowania na rycerza. Dopiero to pasowanie naprawdę nobilitowało i wprowadzało pasowanego do elity fcudałów jako pełnoprawnego członka. Kodeks rycerskiego zachowania się nosił naturalnie znamię chrześcijańskich zasad moralności. Miał m.in. przeciwdziałać „nieokiełznanemu duchowi wojowniczości”. Ideałem rycerza było postępowanie według dewizy: Bogu - duszę, życie - królowi, serce - damom, sobie - sławę ziemską.