104'10

72 Klagytn I ■Wypodno*

Je niższy ton głosu, wolniejsze tempo mówienia oraz mniejsza głośność i zmienność w zakresie wymienionych cech. Styl taki oceniany byl przez odbiorców Jako budzący zaufanie i sympatie, wskazujący na szczerość, to-warzyskość i profesjonalizm. Styl dynamiczny natomiast charakteryzuje mówienie wyższym tonem głosu, szybsze tempo, większa głośność i zróżnicowanie w obrębie wymienionych cech. Stosowanie obu stylów przynosiło podobne rezultaty w zmianach postaw u odbiorców. Różnice odnotowano w przypadku poprzedzania wystąpienia informacją o nadawcy, która kształtowała w odbiorcach ocenę Jego wiarygodności. Nadawca przedstawiony Jako wysoce wiarygodny, używając stylu dynamicznego, uzyskiwał lepsze efekty niż nadawca przedstawiony Jako mniej wiarygodny I stosujący również ten sam styl. Badacze sugerują zatem, iż w sytuacji kiedy audytorium nie ocenia zbyt wysoko wiarygodności mówcy, lepsze efekty przyniesie stosowanie stylu konwersacyjnego.

Mehrabtan I Williams (1969) wykazali. Iz bycie przekonującym (w tym również wiarygodnym) w ocenach odbiorców związane Jest z takimi zachowaniami. Jak: dłuższy kontakt wzrokowy: uż.ywanie większej liczby gestów: bardziej ekspresyjna mimika: mniejsza liczba zachowali samodotyko-wych; umiarkowane rozluźnienie: mniej bezpośrednie ustawienie (tylko mężczyźni) wobec audytorium, krótszy dystans wobec słuchaczy, głośniejsze mówienie, bardziej zróżnicowana Intonacja oraz szybsze tempo mówienia. Również w badaniach nad zachowaniami towarzyszącymi kłamaniu (Ekman, Friesen i Scherer, 1976) ustalono, Iż rzadsze wykonywanie ada-ptorów, częstsze użycie Ilustratorów oraz mówienie niższym tonem pozytywnie korelowało z ocenami dotyczącymi szczerości nadawcy.

Z kolei Tlmney I London (zob Miller i Burgoon, 1982) zaobserwowali, ii intencji bycia przekonującym i pewnym siebie towarzyszyły zachowania związane z okazywaniem większego zaangażowania i ekstrawersji: mocniejsze. rytmiczne gesty, dłuższy kontakt wzrokowy oraz głośniejsze mówienie: umiarkowanej relaksacji: bardziej zrelaksowana posuwa, mniej zachowali zdradzających lęk (napięcie) i bardziej płynne wypowiedzi: pozytywnym nastawieniem więcej potaknięć głową, większą aktywnością mimiczną oraz bardziej zróżnicowaną Intonacją.

Burgoon. Birk I Pfau (1990) przeprowadzili jedno z bardziej interesujących badań dotyczących komunikacji niejęzykowej i wiarygodności. Jego celem było między Innymi zweryfikowanie istniejących twierdzeń dotyczących związków pomiędzy znakami niejęzykowyml I parajęzykowymł a wia-rygodnością.

Jako podstawę teoretyczną tych badań przyjęto zmodyfikowany model soczewek Brunswika. Przedstawia on hipotetyczny model procesów poznawczych zaangażowanych w percepcję wiarygodności na podstawie odbieranych znaków nłejęzykowych. Wskazuje również kategorie zachowań

odpowiedzialnych za oceny odnoszące się do poszczególnych czynników wiarygodności. Autorzy podkreślają, ił przyjmując omawiany model, nie mieli zamiaru weryfikować Jego prawdziwości. Chodziło raaej o uporząd-/ kowanie procesów biorących udział w dokonywaniu ocen na temat wiarygodności oraz o Ich czytelną prezentację. Zatem model ten wymaga dalszego testowania. Zdaniem autorów jego użyteczność będzie zależała od przydatności w ustalaniu związków pomiędzy określonymi znakami nie językowymi a aktywizowanymi przez nic strukturami poznawczymi zaangażowanymi w atrybucjc dotyczące wiarygodności.

Według omawianego modelu cały proces dochodzenia do sądu na temat wiarygodności nadawcy przebiega w trzech etapach. Etap pierwszy to spostrzeżenie wskazówekdy sta Iny ch I pseudodystalnych,czyli konkretnych znaków, będących uzewnętrznieniem stanów nadawcy. Znaki dy-stalne poddają się obiektywnemu pomiarowi (częstotliwość głosu, liczba gestów itp ). natomiast znaki pseudodystalne trudno zmierzyć przy pomocy aparatury pomiarowej (np. przyjazność głosu). Ich ocena jest zatem bnrdzl'^aJ subiektywna. Etap drugi to kategoryzacja spostrzeżonych znaków. na przykład jako przyjazne lub cieple, i aktywacja Ich wewnętrznych reprezentacji w strukturach poznawczych. Okredooo Je mianem spostr ze-źeń proksymaInych (proitmal percepts). gdyż ich charakter Jest subiektywny i w wysokim stopniu zależy od cech indywidualnych odbiorcy w trzecim etapie na podstawie uaktywnionych spostrzeżeń proksymal-nych odbiorca dokonuje atrybucji dotyczących cech i stanów nadawcy, w tym także dotyczących jego wiarygodności.

Po przeanalizowaniu dotychczasowych ustaleń dotyczących roli komunikatów niejęzykowych w formowaniu wrażenia wiarygodności omawiani badacze zgrupowali je w dwie kategorie znaki para językowe oraz kine-zyczne/proksemiczne. Przyjęli także szeroko akceptowane założenie, iż trzy podstawowe wymiary, na których oceniane są spostrzegane znaki nlejęzy-kowe, to: przyjazność/otwartość.siła/dominacja I pobu-d żeni e/zrelaksowa nie (Knapp i Hall. 2000) Wiarygodność z kolei rozumiano zgodnie z wyodrębnionymi przez McCroskeya (1974) pięcioma czynnikami: charakter, kompetencje, opanowanie, Iowa-rzyskość, ekstra wersja Celem omawianego badania było ustalenie powiązań pomiędzy określonymi znakami niejęzykowyml/parajęzyko-wymi a wymiarami, na których są oceniane i na podstawie których dokonywane są dalsze atrybucje dotyczące wiarygodności. Analiza wyników uzyskanych w przeprowadzonych Już badaniach pozwoliła na sformułowanie założeń wstępnych na ten temat. Zostały one zestawione na rycinie 16.

Autorzy podkreślają jednak, Iż ustalenie powiązań pomiędzy określonymi znakami niejęzykowyml a wymiarami wiarygodności jest trudne z co najmniej trzech powodów: