104531

XIV

SŁOWACKI I MISTYCYZM

...    Vł .• u .i.    ¹¹ TH I

czuć. mc doccmujących ich znaczenia. Nie ma wśród nich jasnowidzącego Księdza Marka, ale jest Wernyhora i jest widzenie ukrytego znaczenia historii.

Przekład Księcia Niezłomnego Calderona zbiega się dokładnie w czasie z wystąpieniem Słowackiego z Koła towiań-czyków. Był to przekład swobodny, w którym, jak pisał Kleiner Słowacki lak stylizował słowa księcia Fernanda, „by mogłybyć wyznanlchT wwr^łsWciąjS^

^pntz Maurów hiszpański książę, upokarzany i samotny, stal się u Słowackiego ucieleśnieniem służby religijnej i narodowa.

Postać Księcia Niezłomnego nobilitowała tę sytuację, w jakiej Słowacki - jak sądził — znalazł się wśród towiańczyków: w dobrowolnym poniżeniu przejawiała się wielkość jego ducha, duma znajdoffafajsajaz w pokorze. JqH

Charakter twórczości lat ostatnich. Zrywając z Kołem Słowacki odzyskał wolność ducha. 1 stał się samotny. £& wróciliniego towiańczycy, niewiele później uległa zerwaniu najtrwalsza pocTycka preyJaźiTSlowaclcicgo - z    ₍

I

gmuntem Krasińskim. Coraz bardziej rozbieżne stawały się ich P yr ' ■ poglądy w kwestiach rclipi i polityki. Krasiński poczuł sie też urażony niepocniebnym przedstawieniem biskupa Krasińskie- _r go w Księdzu Marku. Zamiast tych dojrzałych przyjaźni skupiała się wokół Słowackiego w ostatnich latach jego życia a garstka młodych; grono uczniów, wiernych wyznawców.

Pisał bardzo wiele. Ale niemal nic nic publikował: tylko Rapsod I KrókhDucha (zauważmy: Rapsod I. a więc tylko część, zapowiedź dzieła, a nie zamknięta już całość!) i parę listów, których treść wiązała się z wydarzeniami społeczno-politycznymi — Do Księcia Adama Czartoryskiego, Do emigracji o potrzebie idei. Bez jego wiedzy wydano jeszcze w 1848 r. w Poznaniu Odpowiedz na ..Psalmy przyszłości .

Ogromna reszta dzieł pozostała w rękopisie.

J. Kleiner, op. cit., s. 214.

fiWUCUŁa Stutą,

ć

CHARAKTER TWÓRCZOŚCI LAT OSTATNICH

Bo odkąd przeżył w Pornic objawienie, odkąd omal w sobie natchnionego rewelatora prawdy, inaczej zaczął pisać. Jako świadomy swej misji rewelator musiał teraz nie tylko ująć wizję w kształt poetycki, ale także przekazać to przesłanie ludziom. wypełnić zadanic.^którc~~rf3ZV~na mm iatu m jednostce wybranej. Próbuje wykorzystywać w tym edu roz*» mą ile Ratunki literackip: dramatjZwto Czarny. Walter Stadion, Agezylausz, Samuel j^Borowski){Yirykę. poemat cpickj> {Poemat o Sof os i Szczęsnym. [Próby poerffatu fttó2Ufiv^ nego\. Król- Duch), a przede wszystkim posługuje się prozą. Wykładem idei stają się{usty\(dwa listy do księcia AdanSa Czartoryskiego, List do J. N. Rembowskiego). próbuje kształtu przypowieści^ najważniejsza rola przypada prozie poetyckiej. Ten styl, sprawdzony znakomicie w Anhclltm. wydaje się stwarzać szczególnie dogodne możliwości symbiozy poety-, ki natchnienia T~ naukowego wykładu — a do tego właśnie dążył Słowacki. W Stylistyce prozy poetyckiej utrzymane są Genezis z Ducha. dialogi filozoficzne, wiele fragmentów bez

tytułu.

Te same idee Slow

Raptularza i z dziennika, i w prywatnej korespondencji. Zanikła granica między zapiskami osobistymi, listami do bliskich, działalnością literacką

poety stały się osobliwą jednością. A przeświadczenie, ze dzięki poznawczemu charaKliwuwl przeżytego objawienia stał się szczególnym medium między Bogiem a ludźmi, że głosi słowo przez Boga usankcjonowane, fatalnie zaciążyło nad losenrdztet~1»teracfcieh; nic kończył IcIrrTficzi^n^alały go nic decydował sic na 'druk... Stawia? przed spbą wymagania niezwykle Wysokie, niewykonalne ^,T.

” Kazimierz Wyka pisał: „Przedsięwzięcie poznawcze, które wychodząc z osiągniętych przez Słowackiego podstaw miało ogarnąć całą historię i wiedzę ludzka, przerastało moMiwoW i—••