12

Nazwami niemotywowanymi realnoznaczeniowo są także nazwy pamiątkowe. Ich charakter i sposób nadawania jest jednak nieco inny niż pozostałych nazw konwencjonalnych, toteż wyodrębniamy je w osobną grupę. Nazwy pamiątkowe mają na celu upamiętnienie określonych osób, organizacji, wydarzeń historycznych czy rocznic. Związek z nazywanym obiektem danej nazwy z reguły jest umowny, ale niekiedy nie jest bez znaczenia. Zdarza się, że istnieje związek między osobą patrona a obiektem (np. ul. Napiórkowskiego, bo przy tej ulicy patron jakiś czas mieszkał) lub między obiektem a wskazanymi w nazwie wydarzeniami historycznymi (np. ul. Rewolucji 1905 r. zyskała tę nazwę, bowiem na niej właśnie toczyły się główne walki w 1905 r.). W społecznej świadomości tkwi ponadto przekonanie, że istnieje związek między prestiżem społecznym patrona nazwy a rangą przypisanego mu obiektu. Ten wyjątkowy na tle innych nazw status nazw pamiątkowych skłania do przyjęcia stanowiska K. Handke, według której w nazwach pamiątkowych widać motywację symboliczną. „W motywacji symbolicznej mamy do czynienia ze związkiem nazwy nie tyle z samym obiektem, ile z symbolem, któremu obiekt został przypisany”²⁴.

Przy nazwach pamiątkowych w nawiasie kwadratowym podaje się dane biograficzne osób występujących jako patron obiektu lub krótką informację o organizacji lub wydarzeniu historycznym, które przywołuje omawiana nazwa. W pozostałych przypadkach po uwagach dotyczących rodzaju motywacji semantycznej lub jej braku wskazujemy jej podstawę leksykalną w postaci nazwy własnej, pospolitej lub wyrażenia. Podajemy znaczenie leksykalne apelatywnej podstawy nazwy. W przypadku, gdy wyraz będący podstawą nazwy ma kilka znaczeń, podajemy tylko to znaczenie, które było ważne w procesie tworzenia nazwy (np. admirał to 1. ‘oficer mający najwyższy stopień wojskowy w marynarce wojennej’, 2. ‘gatunek motyla’. W nazwie ulicy Admiralskiej użyto pierwszego znaczenia, o czym przekonuje umiejscowienie ulicy wśród innych o nazwach związanych z wojskowością typu Oficerska, Generalska itp.). W przypadku nazw własnych będących podstawą toponimów miejskich podajemy ogólną informację o rodzaju obiektów powszechnie znanych (np. Warszawa ‘stolica Polski’), skupiając się na objaśnianiu nazw miejscowości mniej znanych (np. Słonim ‘miasto na Białorusi, dawniej w granicach Polski’) lub konotujących treści historyczne (np. Grunwald ‘miejsce zwycięstwa armii króla Władysława Jagiełły nad Krzyżakami w 1410 r.’). Nazwy dzielnic i obszarów miasta będące dawniej nazwami osad włączonych do miasta objaśniamy jako dawne nazwy miejscowe przytaczając ich pierwotną etymologię np. Karniew - dawna osada o charakterze nierolniczym powstała na przełomie XIX i XX w. - nazwa dwuznaczna typu dzierżawczego lub konwencjonalna, utworzona od nazwy osobowej Karol za pomocą przyrostka -ew.

Rezygnujemy z opisu struktury gramatycznej nazwy. Budowie zawartych w słowniku nazw poświęcamy osobne miejsce w części analitycznej opracowania.

²⁴ K. Handke, Dzieje Warszawy..., s. 27.

29