135

Wstępne zmiany mogą polegać leż na pojawieniu się drobnych ziarnistości w komórkach, bez wyraźnego ich zaokrąglania się; proces uszkodzenia może się dalej nie posuwać.

Szczególnym rodzajem efektu cytopatycznego jest tworzenie się syn-cytialnych komórek olbrzymich, zawierających nawet do 1000 jąder, a także ciałek wtrętowych, jądrowych lub cytoplazmatycznych. Zmiany proliłeracyjne wyrażają się powstawaniem gęstych, wielowarstwowych skupień komórek.

Wirusowe uszkodzenie w hodowlach komórek zawieszonych stwierdza się za pomocą podanych uprzednio metod barwienia; pozwalających odróżnić komórki żywe od mahwych.

Źródła błędów. Przy użyciu hodowli komórek do izolacji wirusa z badanego materiału należy zawsze brać pod uwagę możliwość obecności w hodowli komórek przygodnych wirusów, które były w komórkach użytych do sporządzenia hodowli lub 'też dostały się tam w trakcie manipulacji w laboratorium. Mogą one stanowić powód omyłek diagnostycznych. z jednej strony przez ujawnienie swej obecności — wywołane zmiany można mylnie wiązać z obecnością wirusa w badanym materiale. Z drugiej strony, dzięki działaniu interferującemu. mogą hamować lub zupełnie uniemożliwiać wzrost wirusa zawartego w badanej próbce, a w pewnych przypadkach dzięki synergizmowi wzrost taki pobudzać i stwarzać mylny trop. Omówienie źródeł tych przygodnych wirusów, ich właściwości, wykrywanie i sposoby eliminacji z hodowli zawierają m. in. prace Smitha i Zgórniak-Nowosielskiej. Równic ważny problem stanowi zakażenie wielu linii komórkowych mikoplazmami, które mogą hamować namnażanie się jednych wirusów, a pobudzać namnażanie się innych.

Pszenicznow i wsp., omawiając konieczność standaryzacji hodowli komórek do prac wirusologicznych, zwracają ponadto uwagę na zanieczyszczenia hodowli określonych linii komórek komórkami heterologicz-nymi. Z cytowanych danych wynika, że jest to zjawisko bardzo częste. Na przykład przy szczegółowym badaniu 72 linii komórkowych stwierdzono że 28 linii pochodzących pierwotnie z narządów psów, świń, królików, piskląt, bydła, świnek morskich, myszy i małp zawierało tylko komórki człowieka. Te zanieczyszczenia linii komórkowych następują w czasie równoczesnego operowania kilkoma liniami w jednym pomieszczeniu, najczęściej przez szkło laboratoryjne.

Ponieważ wrażliwość określonej linii komórkowej na zakażenie wirusem stanowi pewną, czasem bardzo istotną, wskazówkę diagnostyczną, oczywiste jest, żc użycie takich zanieczyszczonych hodowli, będących poza tym całkiem dobrym podłożem biologicznym dla wzrostu wirusa, może prowadzić do błędnego rozpoznania. Pewne dane wskazują, że także odmienne warunki prowadzenia pasaży linii ciągłych mogą powodować zmiany, między innymi wrażliwości na określone wirusy. Wiadomo na przykład, żc komórki HeLa pochodzące z jednej wyjściowej tkanki raka szyjki macicy, powszechnie używane w laboratoriach całego świata, wykazują bardzo znaczne różnice. Między innymi przypuszcza się, że pewne warianty szczepu wyjściowego powstały w następstwie różnic składu płynów odżywczych i nazywa się je trofowariantami.

Także pierwotne hodowle komórek mogą wykazywać różnice wrażliwości na pewne wirusy, wynikające z genetycznej wrażliwości dawców komórek (140 poz. pism.). Na przykład hodowle komórek sporządzone z tkanek kur rasy białej leghorn, linii 7, są 10 000 razy bardziej wrażliwe na wirus mięsaka Rousa niż hodowle komórek kur tej samej rasy, ale 6 linii. Podobne różnice wrażliwości hodowli komórek na pewne wirusy (WEE i zapalenia wątroby myszy) uwarunkowane genetycznymi cechami dawców stwierdzono u myszy.

Pozycje piśmiennictwa: 14, 15, 19. 20. 29. 32. 35. 4Sa, 46, 47, 49. 53. 57, 58, 62, 63, 68, 70, 91. 98, 101, 102, 111, 113, 116, 122, 125. 132, 139, 140. 142, 145, 146, 148, 149, 156. 158, 163.