138

138 Ryszard Handke, Styl artystyczny

wania strony dźwiękowej wypowiedzi, ale z osobna nie różni się od takich zbieżności, które w zwykłym mówieniu byłyby raczej niepożądane. Bo dziką mam duszę. Więc sztylet mieć muszę - gdyby to nie pojawiło się w kontekście Dumy o Wacławie Rzewuskim Słowackiego, przywodziłoby na myśl folklor miejski z jego balladami.

Problematyczność koncepcji lingwistycznej

Przesadnie i nieudolnie poetyckie ballady nie satysfakcjonują smaku wytrawnych znawców poezji, niemniej jednak ich język czyjemuś gustowi odpowiada i w kimś doznania estetyczne wywołuje, a to uprzytamnia, jakie komplikacje niesie z sobą operowanie sądami wartościującymi. Artyzm stylu w jednych kręgach uznawany - w innych może być kwestionowany. Oceny mogą zarówno wynosić, jak pogrążać tę samą wypowiedź. Kryterium jakości i wynikającej z niej zdolności wywoływania doznań jest więc skazane na względność czasową i środowiskową. I tak też funkcjonuje.

Kryterium odmienności ukształtowania w stosunku do wypowiedzi potocznych także budzi obiekcje. Prozaiczność lub potoczność pozornie łatwo dają się przeciwstawić poetyckości lub artystyczności, ale nie wiadomo wtedy, co począć z artystyczną prozą i poetyckim wykorzystywaniem potocz-ności tak w owej potoczności uwyraźnionej, że już przestającej być sobą.

Większość językoznawców, których stanowiska reprezentuje i przedstawia Jerzy Kuryłowicz, opowiadała się za systemowością języka poetyckiego, jego skonwencjonalizowaniem. Odróżnia się langue poetiąue i parole poeti-que, stwierdzając, że sukces artystyczny może formy mówienia poetyckiego przenosić do poetyckiego języka. „Jednym z dwóch mierników języka poetyckiego jest współczesny język potoczny. [...] Drugi sprawdzian (wewnętrzny) języka poetyckiego leży wyłącznie w samym poecie” (Kuryłowicz, 1947, s. 7). Tu miałyby się kończyć zainteresowania językoznawcy, gdyż „osobisty styl” usytuowano poza ich obrębem. „Z punktu widzenia językoznawczego w języku utworów sztuki literackiej odróżnić można dwie warstwy: 1) taką, która jest umotywowana przez współczesny danemu utworowi system języka potocznego (prozaicznego); 2) taką, która nie znajduje motywacji w języku potocznym” (Kuryłowicz, 1947).

O występowaniu zjawisk specyficznie poetyckich można mówić w związku z tą drugą warstwą. Ujmowanie języka poetyckiego jako pojęcia lingwistycznego, a z tego punktu widzenia interesuje się nim Kuryłowicz, każe zwracać uwagę na „takie formy językowe, które są przez autora używane jako poetyckie, w przeciwieństwie do form prozaicznych” wcześniej identyfikowanych z właściwymi językowi potocznemu. „Chodzi tu o for-