16

28

Błędy pomiarów dzieli się na początkowe i wynikowe. Wszelkie błędy można określić poprzez wcześniejsze opracowania statystyczne, a ich wyniki traktować jako parametry dokładności konkretnych pomiarów; wówczas stosowane wartości dokładności opisuje się jako aprioryczne. Wszystkie opracowania pomiarów z wykorzystaniem zależności rachunku prawdopodobieństwa w konkretnych pomiarach pozwalają uzy skać wskaźniki zwane aposte-riorycznymi. Te ostatnie nie mogą być uzyskiwane w codziennej praktyce nawigacyjnej ze względu na znaczną pracochłonność, są jednak nieodzowne w procesie doskonalenia techniki pomiarowej i określania błędów osobniczych. Pewna część tego rodzaju obliczeń i graficznych konstrukcji wymagana jest do wykonywania różnego rodzaju ekspertyz.

Można wymienić trzy zasadnicze grupy błędów pomiarów, wyróżniające się szczególnymi właściwościami i wpływem na wynik końcowy. Są to błędy: grube, systematyczne oraz przypadkowe. Lepsze wyobrażenie o wymienionych grupach błędów uzyskuje się po zapoznaniu ze sposobami ich określania i eliminacji. Wstępnie można jednak zauważyć, że:

1.    Błędy grube nazywa się niekiedy pomyłkami wynikłymi z zaniechania zasad metodyki pomiarów, elementarnych przeoczeń odczytu skali i znaku poprawki, błędnego działania matematycznego, niesprawności instrumentu, ekstremalnie niekorzystnych warunków pomiaru. Błędy te są popełniane zazwyczaj przez niewprawnych nawigatorów, nic mających dużego doświadczenia praktycznego.

2.    Błędy systematyczne zniekształcają wynik pomiaru o jednakową wartość. Uwidaczniają się we wszystkich pomiarach serii lub nawet w cyklu obserwacji. Mogą występować w okresie i miejscu stwarzającym podobne warunki obserwacji i dlatego mogą być uwzględniane w poprawce korekcyjnej. Niekiedy dzieli się je na metodyczne i powtarzające się (rcpetcncyjne).

3.    Błędy przypadkowe - jego wartość nie da się w żaden sposób przewidzieć, zmienia się bowiem co do wartości i znaku w każdym pomiarze. Błędom przypadkowym przypisuje się trzy ważne

cechy:

-    w dużej liczbie pomiarów jednakowe wartości błędów, lecz o przeciwstawnych znakach, pojawiają się jednakowo często (z jednakową częstością),

-    błędy o wartościach (bezwzględnych) małych występują / większą częstością niż błędy o wartościach dużych,

-    bezwzględne wartości błędu w rozpatrywanej serii pomiarowej nie mogą przekraczać pewnej, dającej się określić, wartości granicznej.

2.2. Rozkłady statystyczne błędów

Błędy pomiarów określane jako przypadkowe mogą być związane z rozkładem Gaussa. Prawo normalnego rozkładu błędów przypadkowych (Gaussa) jest powszechnie stosowane w nawigacji. Określa ono prawdopodobieństwo występowania wartości błędu przypadkowego m w przedziale 0 ś m £ z,,:

dz

gdzie:

z - zmienna całkowania, e - podstawa logarytmu naturalnego.

Szczególne zagadnienia nawigacyjne wymagają niekiedy posługiwania się innymi rozkładami statystycznymi, między innymi rozkładem Poissona, prawem równomiernego rozkładu, prawem Raylcigha.

Określenie prawdopodobieństwa trafienia w koło o promieniu R punktu losowego o okrężnym rozproszeniu błędu z jego standardowym błędem V w rozpatrywanym kierunku wyraża się równaniem (Raylcigha) [6):