18 (87)

opiera się na intuicji i bogatym doświadcuniu badawczym autora. Stara się on unikać naukowego schematyzmu i przestrzegania pozytywiatycznych reguł dowodzania stawianych tez 8tąd tai jago książki pisane barwnym, bardziej litaraokim, anlioli naukowym językiem stały się niezwykle popularne w społeczeństwie nąjpierw amerykańskim, a potem w wiolu krojach europejskich. A. H. Maslow zamierzał przorzucać mosty między ecjentystyczną psychologią - badąjąrą zjawiska psychiczne na wzór nauk przyrodniczych, a intuicyjnymi odczuciami mistyków Wschodu, artystów oraz zwykłych ludzi. Rozwijaną przez siebie teorię nazwał peyebologią stawania się człowiekiem pełnym, psychologią mmnrsaltiorji i miloóri

A. H. Maslow, poprzez upowszechnianie swoich idei w środkach masowego przekazu, zapoczątkował ruch społeczny, który nazwał „ruchem ludzi samore-allzttlących się”. Było to grono oaób osiągąjących w swoim życiu poczucia szczęścia, spełniających się, realiziyących własno idoały w życiu codziennym. Pąjęde samorealizacji siało sJę modnym hasłem, lecz termin ten nie został jednoznacznie zdefiniowany. Funkcjonował racząj jako hasło wywoławcze, jako idaa ruchu, nie zaś jako termin naukowy, chociaż od dawna obecny w psychologii. W latach izcićchieaiątych i siedemdriaeiątyrh XX wieku samocoaliTacja stała się „modnym" przedmiotem badań w naukach społecznych i humams tycznych. Ze względu jednakna swiją nieokreśloność pąjęde to było używane w różnych znaczeniach. W końcu stało się słowem „prezroczystym", to znaczy takim, które mogło być stosowane w różnych kontekstach. Przydawało ono powagi wygłaszanemu tekstowi, niemniąj nie wnosiło nic istotnego do treści wypowiedzi.

W naukach humanistycznych zagadnienie samorealizacji rozpatrywano w różnych perspektywach teoretycznych. Filozofowie poszukiwali istoty tego zjawiska. Wiązali ja z systemem wartości człowieka. Powszechnie przyjmowano założenie wprost z filozofuj. J. Rousemu o dobrej naturze człowieka. Ma on inatynktohłalne wyczucie dobra i sawmt dąży do jego realizacji w życiu. Człowisk rodzi się też z instynktem do spełniania swoich możUwośd w świeci* rzeczywistym i jednocześnie i ecjonaliinjs ten (akt Uświadamia sobie to, że w aweim łyda Tnrjąga poczucie spełnienia. rrałiTsrji potencjalnych zdolności, s którymi przyszedł na świat.

Psychologowie przyjęli zało/enia filozofów o dobrej naturze ludzi cant*rea-litujących się i podjęli próby określenia właściwości tego zjawiska psychicznego oraz j*F> warunków. Poszukiwano czynników wyzwalających oraz hamujących samorealizację, a także zaproponowano różne techniki terapeutyczne, które ulatwiąją ludziom osiągać stan spełnienia, bądź wyzwalają ich twórcza możliwości. Pedagodzy natomiast zainspirowani teoriami filozoficznymi i psychologicznymi samorealizację nąjczęścląj traktowali jako jeden z osłów w procesie edukacji młodego pokolenia. Podejmowali oni też badania nad skutecznością różnorodnych metod i środków wychowania, które umożliwiłyby realizacje takiego celu. W pedagogice empirycznej podejmowano też badania nad związkami między stylem wychowania a szansą na samorealizację °raz nad relacjami między wychowawcą i wychowankiem, które same w sobie mogą stanowić źródło samorealizacji- Bowiem pedagog wyzwalając potencjalne zdolności wychowanka sam realizuje się zawodowo i społecznie w toku taj działalności.

W naukach społecznych samoroolizację rozumie się na ogól jako pewną właściwość człowieka, dzięki którąj osiąga on poczucie szczęścia spełnienia swoich marzeń, zdolności, odczuwa radość egzystencji w świecie.

W literaturzo naukowej pojęcia .samorealizacja, samorozwój, samourzeczy-wistnianie czy samokierowanio często utożsamiano. Określono nimi ton aspekt funkcjonowania człowieka, kiody świadomie lub nieświadomie dąży on do spolnienin siebie, kiedy ujawnia swoje twórcze możliwości. Proces ten może przybierać różne formy. Niokiody są to działania artystyczne, kiedy indziej zabawa, praca, nauka czy jakaś forma wypoczynku. Procesowi temu towarzyszą czasami krańcowo różno nantroje. Występują tu tak zwane „męki twórcze" - przeżywany niepokój. Człowiek nie potrafi zlokalizować źródła tego niepokoju, chociaż staje się on często impulsom do podjęcia działań twórczych. Z drugiej struny procesowi samorealizacji w twórczej aktywności towarzyszy poczucie zadowolenia, przożywonogo szczęścia. Życie ludzkie przebiega na ogól między tymi skrajnościami.

Idea samorealizacji wywodzi się z tych koncepcji filozoficznych i pedagogicznych, w których podkreślano znaczenie podmiotowości, indywidualności, jednostkowej egzystencji w rzeczywistości. Każdy człowiek jest niepowtarzalny, ma własne imię, własną biografię, każdy dąży do zaznaczenia, jakby odbicia cząstki swojąj osoby w świecie materialnym, w świecie cywilizacji, każdy chce pozostawić po sobie ślad, na przykład w życiu rodzinnym, w twórczości artystyczną), w działalności technicznej. Według tych koncepcji każdy człowiek dąży do życia pełnego, do optymalnego zaspokąjania swoich potrzeb, do pełni szczęścia. Podkreślano w nich też wartość każdej jednostki oraz jej potrzebę przekształcania rzeczywistości, w której ona na co dzień funkcjonuje.

Niektórzy psychologowie i pedagodzy utożsamiali pojęcie samorealizacji z samowychowaniem, z sam otworzeniem (autokreacją) własnej osobowości. W obu tych pojęciach nacisk położony jest na udział własny jednostki w swoim rodzaju. Człowiek stawiając sobie cele własnego rozwoju osiąga poczucie satysfakcji w toku kh realizacji, zaspokaja potrzebę poczucia własnego uznania dla samego siebie. Jednak samowychowania nie traktuje się tutąj w kategoriach .udręki”, że podmiot sam siebie zmusza do czegoś, co ni# zawsze jest przyjemne, lecz przede wszystkim w kategoriach dojrzałości moralną). Jednostka czerpie satysfakcję z tego, ża osiąga zakładany rezultat wzbogacając przy tym swoją osobowość. U podstaw tego procesu leży głęboka motywacja wy-

45