15 (2)

5. ZAKOŃCZENIE

Inicjatorzy ruch u AR w Szwecji potrzebowali dziesięciu lat na upowszechnienie i włączenie metal AR do programu rehabilitacji osób z URK. W Polsce podobnie, oddolna inicjatywa samych niepełnosprawnych jaką jest ruch AR. nie uzyskała początkowo poparcia środowisk zawodowo związanych z rehabilitacją. Przyczyn prawdopodobnie było wiele.

już samo stwierdzenie potrzeb stosowania nowych metod, wskazuje jednocześnie na niedoskonałość lub niewłaściwe stosowanie metod istniejących. Nowatorskie hipotezy, nawet jeśli wydają się słuszne, a nie Są potwierdzone badaniami naukowymi nic uzyskują aprobaty i traktowane są sceptycznie. Niezwykle trudno było osobom niepełnosprawnym przekonywać lekarzy i rehabilitantów o potrzebie stosowania metod ar Doniesienia o indywidualnych przypadkach usprawnionych osób.^Ł nie mogły być podstawą do upowszechnienia metod treningowych AR. a brak kierunkowego wykształcenia (fizjoterapia, rehabilitacja, medycyna) wśród niepełnosprawnych propagatorów ruchu, uniemożliwiał dyskusje na odpowiednim poziomie merytorycznym. Z drugiej jednak strony takie postawy ‘środowisk odpowiedzialnych za rozwój rehabilitacji w Polsce stanowią przykład przedmiotowego traktowania pacjentów, nie doceniania ich pomocniczej roli w procesie rehabilitacji. Przykład jaki stanowią niepełnosprawni instruktaży AR dla uczestników obozów, tzw „wzorce osobowe'" * * 4    "^1; jest podstawą skuteczności stosowanych metod. Przekazywanej przez

nich swoistej wiedzy i doświadczeń - efektu autorehabilitacji, nie zastąpią żadne ogólnie stosowane metody i techniki usprawniania.

System AR, będący w praktyce ruchem samopomocy.*' nawiązuje w swojej istocie do szerokiego wykorzystania treningu sportowego dla potrzeb rehabilitacji, na którego znaczenie zwracało uwagę wiciu autorów.' “ * * •"* ¹¹ ” ^v    "^,v

Pozytywny wpływ aktywności sportowej na usprawnianie w schorzeniach narządu ruchu, a w przypadku osób z URK i obozów AR. treningu na wózku, ćwiczeń sitowych, pływania, lucznic-twa, tenisa stołowego, a od 1996 roku dodatkowo hippikoterapii jest oczywisty, wyniki badań przeprowadzonych na krajowych i zagranicznych obozach AR (w latach 1992-1994) w sposób oczywisty przekonują o sukcesie stosow anych metod, ich pozytywnym wpływie na postęp w usprawnianiu osób po URK,""^:i Badania wykonane przed i po obozach AR, wykazały postępy w zakresie ocenianych parametrów samoobsługi w codziennych czynnościach i technice jazdy wózkiem inw alidzkim, W większości byty to istotne i wysoce istotne statystycznie przyrosty sprawności, jednakże nawet wówczas kiedy istotności takiej nie odnotowano, należy sobie uświadomić, że byt to tylko jeden tydzień intensywnego usprawniania, kiedy proces rehabilitacji osób z urazami rdzenia jest wieloletni, a czasem trwa do kotka życia pacjenta,

W ocenie sprawności funkcji ruchówvch osób po URK. opartej na materiałach statystycznych gi na najczęściej indywidualne przypadki chorych, tymczasem dla indywidualnych podmiotów opanowanie w trakcie obozu chociażby jednej tylko czynności jest postępem ogromnym, często zmieniającym w sposób znaczny codzienne życie, lak istotne jest np. opanowanie czynności przesiadania się z wózka na łóżko (swobodne decydowanie osoby niepełnosprawnej o czasie aktywnym i o wypoczynku!. czy umiejętności dostania się z ziemi na wózek (poczucie bezpieczeństwa podczas pozostania w domu bez opieki) wiedzą tylko sami niepełnosprawni i ich rodzice, opiekunowie.

Znajomość powyższych faktów powinna skłaniać do uznania obozów AR i prowadzonego na nich usprawniania, za stały element procesu rehabilitacji osób po URK. tak jak zrobiono to w Skandynawii liiż pi mad dwadzieścia lal temu. Prowadzone w Szwecji, '•• a także w Polsce' 'prace badawcze jednoznacznie wykazują pozytywny wpływ obozów AR na stopień reintegracji społecznej osób z URK.

Cieki usprawniania w przypadku osób z URK jest wynikiem całego zespołu cccii, wśród których poza stosowanymi metodami rehabilitacji istotne są: poziom urazu, wiek, sytuacja społeczno socjalna chorego, aspiracje życiowe, obraz porażenia (siła mięśni kończyn górnych), ogólny stan zdrowia (wczesne i późne powikłania pourazowe), stan emocjonalny itp. Znaczenie i wpływ wymienionych czynników na usprawnianie omawianej grupy osób niepełnosprawnych powinno stanowić przedmiot badania specjalistów różnych dziedzin, by proces rehabilitacji uwzględnia! kotnplekso-wość oddziaływań na pacjenta, a efekt końcowy był jak najlepszy. Z początkiem 1996 roku uznano za celowe rozszerzenie organizowanych w Polsce obozów AR do dwóch tygodni, co pozwoli w przyszłości na obszerniejsze i bardziej wnikliwe badania porównawcze w celu doskonalenia i rozwoju stosowanych metod usprawniania.

Nasuwa się jeszcze jedna refleksja. Otóż ruch AR, od początku swojego istnienia w Polsce spotyka! się również z krytyką, głównie ze strony środowisk lekarskich i rehabilitacyjnych. Wiete dyskusji z zakresu merytorycznej oceny metod treningowych stosowanych w AR zostało zdominowanych przez dyskusję nad samą nazwą omawianego ruchu. Przekonanie środowisk rehabilitacyjnych o tym, iż każda z form rehabilitacji jest formą aktywną, nie pozwalało na uzasadnienie stosowania nazwy -Aktywna Rehabilitacja - jako właściwego i precyzyjnego określenia stosowanych na obozach metod usprawniania. Ze stanowiskiem takim trudno się nie zgodzić, jednakże mimo zaistniałej nieścisłości, nietatwa i być może niecelowa jest zmiana nazwy, w sytuacji kiedy od ponad dziesięciu lat kryją się pod nią konkretne i dla wielu już znane działania rehabilitacyjne. Coraz częściej też określenie Aktywna Rehabilitacja pojawia się w artykułach pism naukowych, prac magisterskich, jest przedmiotem dyskusji na konferencjach naukowych.^lk,’ ” ^H" ^M-'ś^,l" ^,“    Przyjęta przez Stowarzysze

nie AR nazwa jest w istocie kalką wyrazową, dosłownym tłumaczeniem szwedzkiego - Aktive Reha bilitering.¹ Nazwa AR przyjęła się również dlatego, że metody stosowane w jej systemie stawiają przed pacjentami z URK wymagania nie spotykanej dotąd wtasnej aktywności, świadomego wtą czenia się w proces rehabilitacji, a obozy AR określa się mianem „survival'u" dla niepełnosprawnych W systemie aktywmej rehabilitacji to zainteresowani mają świadomość, że nie lekarz, rehabilitant czy placówka zdrowia, ale oni sami - niepełnosprawni są odpowiedzialni za proces rehabilitacji. To oni powinni wiedzieć jakie cele sobie stawiają i jak je chcą osiągnąć. Muszą posiąść wiedzę i mieć świadomość tego jak funkcjonuje organizm, co jest potrzebne dla poprawy jego funkcjonowania oraz jak należy dbać o utrzymanie dobrej kondycji psychofizycznej.’ Dla samych pacjentów - osób najbardziei zainteresowanych usprawnieniem i lepszą jakością życia, nazwa metod czy systemu przyczyniającego się do osiągnięcia zamierzonego celu - jest rzeczą najmniej istotną.

W omawianej tematyce mieszczą się ponadto sprawy organizacyjno-systemowe. Nie wszyscy niepełnosprawni mają możliwość nabycia umiejętności lokomocyjno-samoobstugowych na obozach AR. Rozwiązania tej sytuacji można by oczekiwać poprzez przygotowanie fachowej kadry rehabilitantów, począwszy od techników fizjoterapii, absolwentów Medycznego Studium Zawodowego, a skończywszy na magistrach fizjoterapii, absolwentach Akademii Wychowania Fizycznego." Te kie runki kształcenia są najbardziej do tego odpowiednie, gdyż w nauczaniu czynności życia codziennego i lokomocji jej cele leczniczo-funkcjonalne są o wiele bliższe celom kinezyterapii, niż celom terapii zajęciowej. Realizacja tego przedsięwzięcia będzie możliwa jednak dopiero wtedy, gdy pro gramy nauczania tej specjalności w wyżej wymienionych placówkach zostaną w ewidentny sposób zmodyfikowane, ze szczególnym uwzględnieniem dokonującego się postępu naukowo-technicznego, zwłaszcza w zakresie sprzętu i urządzeń rehabilitacyjno-ortopedycznych."

Naprzeciw tym oczekiwaniom wyszły władze Akademii wychowania Fizycznego w Poznaniu: w 1993 roku wprowadzono do programu nauczania studentów kierunku fizjoterapii (wówczas „rehabilitacji ruchowej") nowy przedmiot - aktywna rehabilitacja. Przedmiot realizowany jest na V roku studiów, w wymiarze 30 godzin. Program został opracowany na podstawie osobistych doświadczeń autora, oraz głównie szwedzkich przewodników dla fizjoterapeutów i doniesień naukowych. Celem przedmiotu jest przygotowanie studentów do prowadzenia Aktywnej Rehabilitacji jako metody, która zwiększa aktywność życiową i fizyczną oraz pomaga w osiągnięciu możliwie potnego usamodzielnienia się osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich. Zadaniem ćwiczeń jest nauka perfekcyjnej jazdy na wózku inwalidzkim typu AC1W a także umiejętność prowadzenia zajęć sportowych dostosowanych do tej grupy osób niepełnosprawnych, W ramach teorii stu denci zapoznają się z rzeczywistymi problemami osób z urazowym uszkodzeniem rdzenia kręgowe go, których znajomość ułatwi proces rehabilitacji - adaptacji do życia w nowych warunkach.