1 (483)

Rozdział 11

Wykluczenie społeczne

Marginalizacja społeczna, ekskluzja, wykluczenie społeczne to pojęcia najczęściej stosowane zamiennie, a oznaczające, mówiąc najogólniej, wyłączenie jednostek lub grup społecznych z uczestnictwa w podstawowych instytucjach porządku społecznego (Frieske. 1997). Właściwie bardziej popularna w polskim piśmiennictwie jest ciągle nazwa marginalizacja społeczna - mająca angielski rodowód (maiginalization), daleko rzadziej - ekskluzja, używana z kolei częściej we Francji (acclure). Jednak od kilkunastu lat pojęcie wykluczenia społecznego zyskuje sobie również pewną popularność i zyskało nawet pewne specyficzne znaczenie społeczne. Częściej używane jest bowiem do opisywania szeroko pojętego ubóstwa strukturalnego czy nawet systemowego, podczas gdy marginalizacja kojarzy się także ze środowiskiem przestępczym. Istnieje wiele obszarów wykluczenia społecznego.

• Wykluczenie ekonomiczne - wiąże się z biedą, bezrobociem, bezdomnością.

• Wykluczenie ze sfery edukacji i kultury - związane najczęściej z brakiem środków lub dostępu do edukacji, odpowiedniego przygotowania do zawodu lub poruszania się na rynku pracy. Wykształcenie we współczesnym świecie jest ważnym stymulatorem procesów kreujących pozycję jednostki w społeczeństwie. Brak dostępu do dobrych szkól czy środków na kształcenie w dużym stopniu ogranicza możliwości jednostki korzystania z dóbr, jakie wypracowało społeczeństwo. Badania nad procesami pionowej ruchliwości społecznej pokazały, że najmniejsza zmienność pokoleniowa statusu społecznego występuje w najwyższych i najniższych warstwach społecznych. Dla warstw najwyższych oznacza to przejmowanie pozycji i dorobku Poprzednich pokoleń, natomiast dla warstw najniższych wiąże się przede wszystkim

² dziedziczeniem biedy.    .    ....    ,

• Wykluczenie przestrzenne - odnosi się do społeczności żyjących w dzielnicach Burnsów, blokowiskach wielkiego miasta, ale także w gettach czy do innych spolecz-

ⁿ°*^c* wyizolowanych.    ..    ,    .

• Wykluczenie strukluralne - dotykające przede wszystkim niepełnosprawnych. ⁿ""cjv,.s,, etnicznych. rasowych czy płciowych (por. larkowska. -00.).

Kot, Stępniak (2006), który pojęcie wykluczenia .społecznego ro

i rozumie szerzej, to

tako wyłączenie z aktywnego życia w społeczeństwie, wymienia jeszeze kilka ⁴«falkowy_t.|...........    wykluczenia wartych zasygnalizowania.