280

16

WYŁĄCZNIKI WYSOKIEGO NAPIĘCIA

16.1. Wiadomości ogólne

Wyłączniki wysokiego napięcia są przeznaczone do łączenia obwodów elektro* energetycznych wysokiego napięcia, zarówno przy prądach roboczych, jak i zwarciowych.

Obecnie w Polsce są zainstalowane wyłączniki: pelnoolejowe, małoolejowe, pneumatyczne, wodne (ekspansyjne), gazowyd much owe (samogazujące) oraz magneto-wyd much owe.

Nowoczesne wyłączniki z sześciofluorkiem siarki (SF_fi) oraz próżniowe, których produkcję rozpoczęto w latach I960a-1970 mają szerokie perspektywy zastosowań do wykonywania wszelkiego rodzaju łączeń.

Wyłączniki pełnoołejowe stanowią najstarszą konstrukcję. Są produkowane nadal przez niektórych producentów. W kraju nie produkowane i nie stosowane w nowych urządzeniach rozdzielczych. Zalety wyłączników olejowych to: prostota budowy, niewielkie przepięcia przy łączeniach oraz stosunkowa mały koszt. Wady wyłączników olejowych, takie jak: ograniczona.zdolność łączenia, zagrożenie pożarowe oraz znaczny ciężar i objętość, spowodowały, żc są one zastępowane pr2ez inne typy wyłączników.

Wyłączniki małoolejowe są obecnie najpowszechniej stosowane ze względu na swe zalety, do których zalicza się:

—    stosunkowo nieskomplikowaną budowę i proste technologie produkcji nie wymagające kosztownych i trudnych do uzyskania materiałów;

—    dużą trwałość mechaniczną i zadowalającą trwałość łączeniową przy malej i średniej częstości łączeń (kilka łączeń na dobę);

—    względnie małe przepięcia łączeniowe;

—    małe wymiary i masę;

—    przystosowanie do wszelkich przypadków pracy w układach elektroenergetycznych z wyjątkiem pracy manewrowej (o dużej częstości łączeń);

—    stosunkowo długie okresy bezobslugowcj eksploatacji.

Wyłączniki pneumatyczne znajdują współcześnie za stosowa nie tam, gdzie wymagania co do prądów znamionowych oraz dużej częstości łączeń przekraczają zdolności wyłączników mało o lej owych, głównie zaś:

—    w sieciach o U„ 2s 110 kV;

—    w rozdzielnicach potrzeb własnych elektrowni;

—    jako wyłączniki generatorowe;

—    jako wyłączniki manewrowe przy piecach łukowych.

Wyłączniki te wymagają kosztownej instalacji sprężonego powietrza, są uciążliwe dla otoczenia z uwagi na hałas towarzyszący łączeniom.

Wyłączniki magna owy dmuchowe umożliwił-ją osiągnięcie dużej trwałości łączeniowej i mogą pracować przy dużych częstości; ch łączeń (prace manewrowe). Spotyka się mieszane gaszenie tuku (firma Merlin-Gerin) — wydmuch elektromagnetyczny i pneumatyczny (samosprężny) — dła zapewnienia dobrej zdolności gaszenia łuku zarówno przy małych prądach roboczych, jak i przy prądach zwarciowych.

Nowoczesne wyłączniki z sześciofluorkiem siarki charakteryzują się:

—    dużą trwałością łączeniową;

—    zdolnością przerywania zarówno prądów zwarciowych, jak i małych prądów indukcyjnych oraz prądów pojemnościowych;

—    m łymi wymiarami i m;.łą masą;

—    dużą niezawodnością i bardzo małymi wymaganiami w zakresie obsługi eksploatacyjnej;

—    brakiem zagrożenia pożarowego.

Wyłączniki te są produkowane przez kilku wyspecjalizowanych producentów z uwagi na stosowanie materiałów o specjalnych właściwościach oraz skomplikowaną technologię produkcji.

Z uwagi na rodzaj napędu wyłączników rozróżnia się wyłączniki z napędem:

—    ręcznym zasobnikowym;

—    pneumatycznym;

—    silnikowym;

—    hydraulicznym.

W wyłącznikach najwyższych napięć są niekiedy stosowane napędy pneumatyczno--hydrauliczne. W niektórych typach wyłączników średnich napięć spotyka się napędy elekt romagneso we.

Wyłączniki mogą być przystosowane do pracy w cyklu SPZ, bądź też może być wykluczona możliwość ‘■stosowania niektórych wyłączników przy SPZ, zwykle ze względu na zbyt długi czas odzyskiwania zdolności gaszenia łuku zbliżonej do pierwotnej, bądź też ze względu na napęd wyłącznika.

Ze względu na przystosowanie konstrukcji wyłączników do warunków otoczenia wyróżnia się wyłączniki o wykonaniu:

—    wnętrzowym (zwykle o napięciach znamionowych do 30 kV);

—    napowietrznym (zwykle o napięciach znamionowych powyżej 15 kV). Ponadto wyłączniki są produkowane w wykonaniach specjalnych (np. przystosowane do klimatów T, TA, F, itp.).

16.2. Dobór wyłączników wysokiego napięcia 16.2.1. Kryteria doboru

Przy doborze wyłączników wysokiego napięcia należy określić:

górne U_sn\

a) napięcie znamionowe izolacji U_ni oraz znamionowe napięcie łączeniowe

b)    prąd znamionowy ciągły I„_c;

tryczna);

c)    znamionowy prąd wyłączał ny symetryczny

d) znamionowy prąd wyłącza lny niesymetryczny (moc wylączalna nie-

symetryczna

e)    napięcie powrotne w wyłączanym obwodzie;

f)    znamionowy prąd załączalny i„_: oraz znamionowy prąd szczytowy i„_tI;

g)    znamionowy prąd n-sekundowy