3

^uvlgao;żQn - wyrazy lub wyrażenia będące dosadnym, ordynarnym określeniem zjawisk, które można nazwać. używając słów neutralnych Stylistycznie

ekspresy w izmy - to wyrazy, które mają silne nacechowanie emocjonalne, często nawet szokujące i drastyczne, cechy kultury i języka własnego regionu...................................

• zdanie- zawiera orzeczenie, np.: Byłam w sklepie.

- równoważnik /dynią- brakuje w nim orzeczenia, ale można je wstawić, np.: Jaki (dostałaś) cudowny prezent!

£*<<■*» /dani}¹.:.

glówpc; ptKlmioPior/cczcnic

poboczne: nrzsdawka' dppcłnicnic/okolkznik

Podmiot

granul vcznv- odpowiada na pytanie kto? co? W jego roli mogą występować:

•rzeczownik: Pies biegnie.

-przy miotnik: Chory został wypisany do domu.

•liczebnik: Gdzie dwóch się bije. tam trzeci korzysta.

•imiesłów przymiotnikowy czynny: Czytający przejęzyczy I sic •imiesłów przymiotnikowy bierny: Zabity leżał n3 polu bitwy -czasownik w bezokoliczniku: Grać w piłkę jest przyjemnie.

-zaimek: My pojedzicmy na wakacje.

-spójnik: 'Oraz'jest spójnikiem, io&czny.- występuje jeżeli:

^v czegoś brakuje, ubywa lub przybywa, np.: Ojca nic ma w domu.

stosuje się liczebniki powyżej I. np.: Dwaj mężczyźni napadli na bank. zbiorowy- występuje, jeśli czynność wykonywana jest przez kilka osób lub dotyczy kilku przedmiotów, np.: Ja i Tola jedziemy nad morze na rowerach.

domyślny- nie jest widoczny w zdaniu, ale można się go domy śleć z formy gramatycznej czasow nika lub z kontekstu, np.: (Oni) Poszli na łyżwy zdunie hczpodmiotowę- mów imy o nim. kiedy podmiot nic wy stępuje w zdaniu i nie możemy się go także domyśleć. Zdanie bczpodmiotowc dotyczy, więc przypadków gdy:

• zastosowano bezosobową formę czasownika zakończoną na -no lub -to. np.: Umyto naczynia.

- sformułowano zdania następująco: Rozpogodziło się Zapadło przenikliwe milczenie. Świta Orzeczenie

czasownikowe- wy rażone jest osobową formą czasownika, odpowiada na pytania: co podmiot robi? co się z nim dzieje?, np.: Tomek czyta książkę. imienne- odpow iada na pytania: kim lub czym jest (stal się) podmiot? jaki jest podmiot? Składa sic z łucznika (być. siać się. zostać) i orzecznika (może być wyrażony za pomocą różnych części mowy), np.: Marek jest najlepszy w skoku o tyczce. modalne- składa się z czasowników modalnych i bezokoliczników.

czasownik modalny- oddziałuje na wolę odbiorcy wypowiedzi oraz zmusza go do postępowania wedle intencji nadawcy, np.: Chciałabym wyjechać na stałe do Australii

Powinieneś posprzątać pokój zanim przyjdą goście-

Pr/\d;iwka-w zdaniu przy dawka jest określeniem rzeczownika.

P/Zyda"'ki (nogą bv<-

•    przymiofne (wyrażone różnymi częściami mowy):

•/ przymiotnikiem, np.: dobry c/lowick.

s zaimkiem przymiolnym. np.: ich samochód. s imiesłowem przymiotnikowym czynnym, np.: tonący rozbitek.

^ imiesłowem przymiotnikowym biernym, np.: rozładowana bateria, z" liczebnikiem, np.: dwoje ludzi

•    rzcezownc (wyrażone różnymi formami rzeczownika)

^v dopełniaczowa- zawsze występuje w dopełniaczu, jej forma nic zmienia się wraz z formą wyrazu określanego, np.: buty lekkoatlety. ^v przy imkowa- wyrażona wyrażeniem przyimkowym. np. spódnica w kratkę.

•    rzcezownc właściwe- wyrażone rzeczownikiem w tym samym przypadku, co wyraz określany,np.: Matka Teresa Dopełnienie -w zdaniu jest najczęściej określeniem czasownika

Dopełnienia dzielą się na:

bliższe - jest wyrażone takim składnikiem, który po przekształceniu zdania może wystąpić w funkcji podmiotu, np.: Mama gotuje rosół¹' Rosół jest gotowany przez mąntę (następuje zamiana strony czy nnej na bierną oraz orzeczenia czasownikowego na imienne) dalsze-jest wyrażone składnikiem, który nie może wystąpić w zdaniu w funkcji podmiotu, np Idę na spacer z psem.

Okolic/nik -w zdaniu jest określeniem czasownika. Informuje o okolicznościach, w jakich rozgry w a się czynność.

Wyróźpiąrin' następujące rod/ąję oR^lttaifów,

czasu - (odpowiada na pytania: kiedy? odkąd? dokąd?jak dawno? jak długo?), np.: W lipcu pojadę w Tatry . ^v miejsca - (odp. na pyt: gdzie? skąd? dokąd? którędy?), np.: Mieszkam w Częstochowie.

sposobu - (jak? w jaki sposób?), np.: Do domu w eszłam przez okno.

^ celu * (po co? W jakim celu?), np.: Idę po cukier.

^ przyczyny - (dlaczego? z. jakiej przyczyny?), np.: Stanęła jak wryta z zaskoczenia

warunku - (pod jakim warunkiem? w jakim wypadku?), np.: W razie burzy nic stój pod drzewem!

S    przy zwolenia - (mimo co? mitno czego? wbrew czemu?), np.: Mimo złego samopoczucia poszedł na basen.

•/    stopnia i miara - (w jakim stopniu? jak bardzo? ile?), np.: Bvl mocno poturbowany.

6)

/.dania złożone współrzędnie:

• łączne: i. oraz. a. ani. ni;

np.: Mam żółte buty i fioletowe spodnie.

- przeciwstawne: ale. lecz. a. natomiast, jednak, zaś: np.: Zjadłam obiad, ale wciąż jestem głodna.