31 (22)

120 Rozdział II. Morfonologia

b) i 1 o ś c i o w e, polegające na wymianie fonemu zerowego, czyli tzw. zera fonologicznego na fonem samogłoskowy. Chodzi tu o wstawienie, czyli ' epentezę jakiejś samogłoski do ciągu fonemów tworzących pewien morf, np. lv-a: lef-0, pn-ę : s-pin-aj-p, rv-a-ć: vy-ryv-a-ć.

2. CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA: WYMIANY (ALTERNACJE) MORFONOLOGICZNE

2.1.    Wymiany spółgłoskowe

2.1.1.    Palatalizacje

2.1.1.1.    Wymiana spółgłosek twardych na miękkie

§ 105. Wymiana zębowych twardych t, d, s, z, n, na palatalne (miękkie)

Ó Śy Zy Hm

1)    t: ć a) zat-a : xać-e, plot-ę : pleć-eś* ¹ j c

b) kot-a : koć-ak-0, spryt-0 : spryć-aź-a <    >,.i......tł-⁰

2)    d :    a) rad-a : ray-e, id-ę : i$-e

b) lod-y: hy-aź-a, muod-y : muoy-eź-y: muo^-an-o, śarad-a : śaray-ar-sk-i

3)    s : ś a) ros-a: roś-e, ńos-ę : Aeś-eS f • ’• < ■" ■ j C

b) łis-a : liś-ego, kas-a : kaś-aż-a, vuos-0 : viioś-eń-0 '■

4)    z : ź a) gaz-a : gaź-e, vjoz-ę : yjeź-e

b) fs-kaz-a-ć : fs-każ-ńik-0, kobz-a : kobź-aź-a

5)    n : ń a) sn-u : śń-e, gn-ę : gń-e

b) pan-0 : pań-sk-i, vin-o : viń-arń-a Powyższe wymiany zachodzą we fleksji imiennej i czasownikowej (a) oraz w słowotwórstwie (b).

§ 106. Wymiana grup spółgłoskowych st: ść, zd: ź$.

1) st: ść    a) pjcist-a : pjaść-e, post-u : pość-c

b) telait-u : lekść-aź-a, tuust-y : tuuść-ox-<2

2)    zd : ź<j a) uzd-a : uźy-e, z-jazd-u : z-jeźy-e

b) uzd-a : uży-eń-ic-a ■

Wymiany występują we fleksji imiennej (a) oraz w derywacji (b). Brak ich we fleksji czasownikowej.

Tu i dalej przykłady zgrupowane pod a) dotyczą fleksji, zaś pod b) - slowotwirstwa

2.1.1.2. Wymiany spółgłosek twardych na funkcjonalnie mię,;kio.

§ 107. Wymiana welarnych twardych k, «>. z. _na funkcjonalnie miękkie

c II ć, a // 4 ś-

1)    k : c a) renk-a : renc-e, srok-a : sroc-e, pjek-ę : pjec-o

b) garnk-a : garnc-aź-a, dal-ek-o dal-ec-e

2)    g : 5 a) varg-a : varp-e, dwg-a : droy-e, ko/eg-a: koley-e, mog-p: muc-0,

stseg-o : stśec-0

Obie wymiany występują we fleksji imiennej i czasownikowej. Czasowniki, których temat podstawowy jest zakończony na -k, -g tworzą bezokoliczniki za pomocą wymiany owych k, g, na c. -y, które przechodzi w c bez dodawania przyrostka bezokolicznika -c, por. ńos-u-y : ńeś-ć, gńot-u-y : gńeś-ć ale: ćek-u-y: ćec-0, bjeg-u-y : bjec-0, stśyg-u-y: stśyc-0.

Wymiana k : c ma ponadto miejsce w derywacji.

3)    k: c a) ćuovjek-a : ćuovjeć-e, pjek-ę : pjeć-eś

b) monk-a : monć-k-a, mlek-o : mleć-ai-a

4)    g : i a) Bog-a : Boz-e, mog-p : moi-eś

b) drog-a : bez-droz-e, drug-i. droi-e-ć Wymiany występują we fleksji imiennej i czasownikowej oraz w słowo-twórstwie.

5)    z: ś a) mux-a : muś-e, flax-a : fiaś-e

b) bżux-0 : bzuś-ek-0, krux-y : kruś-e-ć Wymiana ograniczona do fleksji imiennej i derywacji.

§ 108. Wymiana zębowych twardych t, cl. s. z. na funkcjonalnie miękkie

c, g. s, z.

1)    t: c b) kobiet-a : kobjec-y. śjjat-o ; śjjcc-k-i

2)    d : 5 a.) jad-u-y :jey-p

b) żond-a-ij-y : zony-a, xijod-n-v : xtjoy-ę, guad-k-i: guogt-p

3)    s : s a) ćes-a-u-y : ces-p, pis-ay-y : piś-p

4)    z : ź a) yjpz-au-y : yjpź-p, maz-au-y : mai-o

Powyższe wymiany są typowe dla fleksji czasownikowej, w której różnicują tematy czasu teraźniejszego i przeszłego. Brak ich we fleksji imiennej. W derywacji są ograniczone do t: c, d ; §■.