43k

innych gatunków (np. sójka naśladuje myszołowa) lub wplatają w śpiew różne dźwięki ze swojego otoczenia (np. szpak).

Dzięki specjalnym programom komputerowym możliwa jest analiza nagranych ptasich głosów, dokładna do tego stopnia, że pozwala rozpoznawać po głosie konkretne osobniki. Pozwala to sprawdzać, czy zajęły one to samo terytorium co w roku poprzednim, czy wzbogaciły swój śpiew itd. Poniżej prezentujemy głos kukułki poddany analizie komputerowej.

Sonogram głosu kukułki

Możemy też usłyszeć dźwięki wydawane przez ptaki nie będące głosami. Do takich należy charakterystyczny świst wydawany przez lotki (pióra skrzydeł) lecących łabędzi niemych, cyraneczek czy krzyżówek. W przypadku kszyka, który donośnie beczy w swoim locie tokowym, dźwięk wydawany jest przez skrajne sterówki (pióra ogona). Inny rodzaj dźwięków to klekotanie dziobem przez bociany, a także przez bardzo rzadkiego dubelta.

Znajomość głosów to nieoceniona umiejętność dla osób, które obserwują ptaki. Niektóre bowiem o wiele łatwiej usłyszeć niż zobaczyć (np. bąka, puszczyka, derkacza). Prostsze jest rozpoznanie po śpiewie gatunków ptaków śpiewających wysoko w koronach drzew, czy ukrytych w krzewach, aniżeli zobaczenie ich w gęstwinie gałązek i liści. Istnieją także gatunki bardzo podobne do siebie, które znacznie łatwiej rozróżnić po śpiewie niż wyglądzie (np. piecuszek i pierwiosnek, pełzacz leśny i ogrodowy).

Na rynku dostępnych jest obecnie wiele kaset magnetofonowych i płyt CD z nagraniami głosów ptaków, co bardzo ułatwia naukę ich rozpoznawania. Pamiętać jednak należy, że nie zastąpią one własnych doświadczeń zdobytych podczas obserwacji. Podobnie jak naukę rozpoznawania gatunków po ich wyglądzie, naukę rozpoznawania głosów warto również rozpocząć od najbliższych sąsiadów człowieka - wróbla, szpaka, dzwońca, sroki, sierpówki....

Jeden z najbardziej znanych ptasich głosów wydaje kukułka, która nazwę (nie tylko w języku polskim) zawdzięcza właśnie swojemu głosowi. W zasadzie nie można go pomylić z innym, choć niektórzy za odzywającą się kukułkę uznają śpiewającą sierpówkę. Różnica jest jednak bardzo wyraźna i łatwa do zapamiętania. O ile samiec kukułki odzywa się znanym powszechnie „kuku kuku“, o tyle sierpówka wydaje głos zbliżony do słowa „ratunku-ratunku“. Samica kukułki czasami odzywa się głośnym chichotem.

Z kukułką związane jest bardzo ciekawe zjawisko zwane pasożytnictwem gniazdowym. Samica kukułki składa do gniazd różnych gatunków ptaków wróblowych po jednym jaju i od tego momentu przestaje się nimi interesować. Cały trud wychowania pisklęcia spoczywa na przybranych rodzicach. Mają oni do wykarmienia tylko jedno nie swoje pisklę, ponieważ ich jaja bądź młode są wyrzucane z gniazda przez silniejszego „podrzutka". To zachowanie gwarantuje małej kukułce otrzymywanie odpowiedniej ilości pokarmu. Do gatunków, którym kukułka najczęściej podrzuca jaja należą znacznie mniejsze od niej: muchołówka szara, pliszka siwa, świergotek drzewny, piegża, pokrzewka ogrodowa, rokitniczka, trzciniak i świstunka leśna.

Wśród innych polskich ptaków przypadki pasożytnictwa zdarzają się również w sytuacji dużego zagęszczenia par lęgowych.

58