Obrazek15

paniki (np. w kościele czy teatrze), lub negatywnej oceny ze strony innych ^_w przypadku osób z fobią społeczną.

^j./Kkspct ynienty behawioralne - obejmują bardzo różne formy pracy umożliwiające pacjentom albo rozpoznanie błędnych przekonań i razem z tym doświadczenie Innych niż, lek eningjj w sytuacjach dotąd rozpoznawanych jako zagrażające, albo przerywanie zachowań zabezpieczający^ kJ^renie pozwalaj na zweryfikowanie negatywnych przekonań i zaprzeczenie im, na PTZYfcład o konsekwencjach zdrowotnych    Inku Dzięki eks

perymentom behawioralnym zmiany u pacjenta zainicjowane przez procedury poznawczeTą umacniane w źWiążkn zjmyymi doświadczeniami i przeżyciami w realnych sytuacjach (por. ButlerTRackmann 2005; Kirk, Rouf2005). Współcześnie weryfikowane modele poznawczo-behawioralne wyjaśniające mechanizm utrzymywania się zaburzeń obscsyjno-kompulsyjnych pochodzą z dwóch różnych podejść opartych na innych założeniach. Są to: wcześniejsza, bardziej obecniejcrytykowana koncepcja deficytów poznawczych i późniejsza, oparta na poznawczym ujęciu pierwotnej i wtórnej oceny zagrożenia Lazamsa j?raz zaburzeń depresyjnych Becka koncepcja błędnych przekonań.

Skargi pacjentów z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi na osłabienie pamięci i trudności związane z podejmowaniem decyzji spowodowały zwrócenie się niektórych autorów w kierunku koncepcji deficytu poznawczego, współ-występującego z zaburzeniami neurochemicznymi w mózgu (Proust 1981, za: Rachman 2005; Garakam, Matbew, Chanicy 2006). Dwa ogólne założenia leżały u podstaw koncepcji: po pierwsze, pacjenci z tym yabni-yr-mcm charakteryzują się znacznym osłabieniem kontroli poznawczej; po drugie, pacjenci ci odznaczają się~"~ osłabionąpamięcią i niskimi zdolnościami podejmowania.decyzji. Koncepcja ta jednak nie wyjaśnia źródeł pojawienia sie takich dei.icyl£u& prowadzone bada-nia pokazują, ze osłabienie kontroli i pamieciu pacjentów cierpiących z powodu obsesji ma ledynie charaktęr wybiórczy (por. Salkovskis, Kirk 2006).

Oparte na koncepcji błędnych ocen i przekonań modele poznawcze zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych ewoluowały od zaproponowanego przez Carra (1974) modelu nieracjonalnej oceny zagrożenia, poprzez McFalla i Wollersheima (1979) koncepcję znaczenia pierwotnej i wtórnej oceny poznawczej zagrożenia¹ w powstaniu i wykonaniu czynności natrętnej, po najbardziej aktualny model znaczenia przekonań kluczowych w uaktywnianiu myśli natrętnych autorstwa Salkovskisa (1989).

Ponieważ większość ludzi przynajmniej okresowo doświadcza natrętnych myśli., obrazów, impulsów hfh wvojaa±eil_5.aJkovskis zj&żyi że jedynie o trwalej tendencji ńo fałszywej interpretacji własnej aktywności umysłowy ej, jako wskaźnika osobistej odpowiedzialności za ewentualne krzywdy, które, mogą spotkać ie same lub innych ludzi, doświadczają znacznego dyskomfortu z Igkiym (azystn trfrdepresji oraz uaktywniają czynności neutralizu jące (zachowania jawne lub procedury ukrvleUSalknvskis. Wabi 2005,

s. 163).

Rysunek 11.4. Poznawczo-bebawioralny raedel przyczyn i utrzymywania się zaburzeń obsesyjnych

Źródło: zmodyfikowana wersja Salko vskis, Wahl 2005, s. 164.

Najistotniejsze założenie modelu dotyczy tego, że treść przeżywanych przez pacjentów negatywnych myśli. na przykład „mogę zabić swoje dziecko”, nale-ży rozpatrywać w kontekście przekonań o nadmiernej odpowiedzmTnościza wyniki działania, które pozostają w związkach 7, wczesnymi-Sbswiadczeniami jednostki¹⁰. Te niepożądane, negatywne myśli zwane intruzjami (wielokrotnie pow tarzane przyjmują postać natręctw) różnią się t>3 automatycynycn myśli wy-stypujących na przykład w depresji tym, że są doświadczane jako nigi^ignalne i eąodystonicznę. przez fp wzbudzają dyskomfort i wpływają na uaktywnianie czynności neutralizujących. Czynności te z jednej strony podkreślają wartość

⁵⁰ Natrętne treści poznawcze bez przekonania o nadmiernej odpowiedzialności i kontekst* wcześniejszych negatywnych doświadczeń mogą. być albo emocjonalnie neutralne, a nawet pozy tywne, albo powodować lęk i depresję (Salko vskis, Kirk 2006, s. 175).