0076

Systemy polityczne współczesnego świata

lub zanik form klasowej identyfikacji. Np. w Peru czy Wenezueli tradycyjny wzorzec klasowego glosowania klas niższych uległ erozji i w konsekwencji kolektywne działania zostały zastąpione bezpośrednim apelem lidera do masy zindywidualizowanych wyborców. Populistyczni liderzy wykorzystują więc fakt dekompozycji społecznych i politycznych instytucji, w tym również partii politycznych, które wcześniej „pośredniczyły” w tworzeniu lojalności klas niższych dla opcji lewicowej. Pojawia się zamiast „kolektywnego” bardzo zindywidualizowany wyborca, który poszukuje męża opatrznościowego. Dotychczasowe partyjne formy lojalności elektoratu zostają zastąpione przez bezpośrednie relacje z populistycznym liderem. Zjawisku temu sprzyja dominacja w Ameryce Południowej modelu reżimu prezydenckiego, który przejawia tendencję do kreowania silnych powiązań typu personalistycznego w sferze władzy politycznej.

Z wypełnianiem funkcji artykulacji i integracji interesów społecznych przez partie polityczne łączy się szereg innych działań, co skłania wielu badaczy do prezentowania poszerzonego katalogu funkcji „artykulacyjnych” i akcentowania znaczenia niektórych z nich. Często zwracają oni uwagę na funkcję reprezentacji, czyli na zdolność partii politycznych do prezentowania poglądów, opinii i wartości swoich członków, jak i elektoratu. Możliwość wypełniania tej funkcji przez partie polityczne pojawia się w warunkach istnienia środowiska rywalizacyjnego, a więc wówczas, gdy mamy do czynienia z „otwartym” systemem politycznych, i w efekcie zostają one zmuszone do prezentowania społecznych preferencji elektoratu. Funkcja reprezentacji jest więc wypełniana poprzez artykułowanie społecznych opinii. W efekcie partie polityczne przenoszą te opinie na poziom parlamentarno-rządowy, kształtując agendę programową państwa (treść polityki państwa). Funkcja reprezentacji w demokratycznych układach stanowi więc istotę zjawiska występowania partii politycznych w roli ogniwa pośredniczącego. Sposób jej wypełniania przez partie polityczne skłania jednak do sformułowania pewnych sugestii, co pozostaje zresztą w związku z niektórymi wcześniej prezentowanymi ustaleniami. Partie nie tylko odzwierciedlają opinie elektoratu, przenosząc je na poziom przetargów władczych, ale bardzo często je kształtują. Stosują więc w tym przypadku strategie „aktywne” i stają się one istotnym elementem procesu kreowania sprzyjającego im środowiska politycznego. To zjawisko stosowania „aktywnej reprezentacji” jako rodzaj strategii politycznej należy powiązać z pewnymi faktami wywołującymi konsekwencje w sferze polityki. Trudno przypuszczać, by elektorat in corpore stanowił przykład grupy dysponującej pełną informacją o polityce. Nie podważa tej tezy nawet zjawisko wzrostu poziomu edukacji wśród obywateli, choć w tym przypadku potencjalne możliwości racjonalizacji wy-