50

Dzięki takiemu schematowi można uznać, że na zachowania agresywne dzieci wpływa ocena agresji dokonywana przez dorosłych. Przyzwolenie na agresywność ze strony dorosłych stanowi czynnik ułatwiający podjęcie zachowań agresywnych przez dzieci.

Zaletą procedury eksperymentalnej jest oparcie jej na jednej tylko różnicy. Dzięki temu wątpliwości, czy na uzyskany efekt nie wpływają jeszcze inne nieznane czynniki, redukują się do minimum. Tę zaletę mają wyłącznic eksperymentalne metody zbierania danych.

Spróbujmy jednak prześledzić procedurę postępowania badawczego na przykładzie planu eksperymentalnego Krystyny Skarżyńskiej. Autorka interesowała się wpływem informacji o zdolności ucznia na czynności nauczyciela w trakcie procesu nauczania:

W pierwszej fazie zaplanowano eksperyment. 38 studentek podzielono na dwie grupy nauczycielek. Jedna grupa otrzymała informację, że będzie miała do czynienia z. uczniem zdolnym, a druga z niezdolnym. Nie zostały one poinformowane o prawdziwym celu eksperymentu. W roli ucznia wystąpiła jedna osoba, która była współpracownikiem eksperymentatora. Osoba ta zawsze zachowywała się w ten sam sposób według ustalonego z badaczem schematu. W drugiej fazie przeprowadzono eksperyment. Każda nauczycielka pracowała z uczniem, eksponując mu 12 kart. które musiał zaklasyfikować do czterech kategorii. Po stronie ucznia znajdowały się przyciski, którymi sygnalizował swoją decyzję co do przypisania karty do danej kategorii. Były leż lampki sygnalizujące informację zwrotną od nauczycielki na temat wykonania zadania przez ucznia. Nauczycielka miała ponadto do dyspozycji przycisk uruchamiający szok elektryczny o stopniowalnej sile. którym karała ucznia za złe odpowiedzi. Każda nauczycielka przed wejściem do sali badań otrzymywała następującą informację: ..Przypominam, żc zadaniem Pani jest wyuczenie zdolnego (niezdolnego) ucznia. Nauczając, może Pani stosować różne formy i sposoby postępowania: komunikować różne oceny wyników, stosować kary w postaci szoków elektrycznych, udzielać dodatkowej pomocy. dawać różnej wielkości nagrodę pieniężną”. Eksperyment obejmował 10 prób uporządkowania kart. po których był przerywany.

W trzeciej fazie nauczycielka oceniała ucznia i całą sytuację na siedmiopunkto-wych skalach w zakresie: zdolności ucznia, stopnia sympatyczności, procentu poprawnych odpowiedzi w ostatniej serii ekspozycji kart, trudności zadania oraz swojej roli w procesie nauczania (czy odniosła sukces, czy porażkę). Otrzymane wyniki w postaci danych liczbowych poddano specjalnej procedurze analizy statystycznej.

W ostatniej fazie wyprowadzono w nioski: uczeń przedstawiony jako zdolny jest oceniany pozytywnie nic tylko za wykonane zadania, ale jest postrzegany jako bardziej sympatyczny itd.; uczeń przedstawiony jako niezdolny jest oceniany negatywnie we wszystkich kategoriach <np. rzadziej otrzymuje pozytywne oceny i silniejsze kary za błędy)¹⁹.

Jak wynika z powyższego przykładu, badacz postępuje bardzo ostrożnie i drobiazgowo planuje wszystkie fazy eksperymentu. Musi zapewnić jednakowe warunki badanym oraz wyeliminować jak największą liczbę czynników za-