P1180123

340 MAREK GEDL

Na podstawie materiału archeologicznego można właściwie uznać, że na przełomie okresu halsztackiego i lateńskiego zanika prawdopodobnie także kultura łużycka w pozostałej części Górnego Śląska. Nie znamy dotąd zwartych zespołów kultury łużyckiej z tego terenu, datowanych na wczesną fazę okresu lateńskiego.

Osada z Malerzowic Małych, pow. Grodków, skąd pochodzi wczesnolateńska zapinka brązowa⁸, nie Jest stanowiskiem jednokulturowym. Związek zapinki z ceramiką w typie łużyckim nie jest bezspornie pewny.

Groby z niektórych cmentarzysk późnohalsztackich (Mikolin, pow. Niemodlin^{1 2 3}, i Ziemięcice. pow. Gliwice²⁹) próbuje się przeciągnąć do wczesnej fazy okresu lateńskiego. Brak jednak w tych zespołach przedmiotów metalowych, które by to datowanie potwierdziły.

W polskiej literaturze archeologicznej obserwujemy tendencję do przeciągania materiałów póżnołuiyckich w głąb okresu lateńskiego, przy braku zabytków przewodnich upoważniających do tego. Typowym przykładem tego może być stanowisko na Górze Zamkowej w Cieszynie¹¹. Materiały ceramiczne kultury łużyckiej z tego stanowiska datuje A. Kietlińska na późną fazę okresu halsztackiego i na wczesną fazę okresu lateńskiego¹⁸. Przy czym autorka jest skłonna ze względu na „miękkie linie profilów ceramicznych" do przesunięcia datowania całkowicie na wczesny okres lateński¹⁹. Jak wydaje się z przeglądu materiału ilustrowanego na tablicach XLIV— XLVI1I. nie ma podstaw do tak późnego datowania zespołu z pierwszej fazy osadniczej, którym to mianem określono materiały kultury łużyckiej. Ceramikę kultury łużyckiej autorka omawianej pracy podzieliła pod względem formy na 7 grup określanych mianem typów¹⁴. Pozwolą sobie na tym miejscu krótko zanalizować z punktu widzenia chronologii wydzielone grupy ceramiki.

Misy profilowane spotykamy powszechnie na cmentarzyskach górnośląskich w zespołach datowanych na młodszą fazę epoki brązu¹⁸. Na bardziej konserwatywnych terenach grupy górnośląsko-małopolskiej trwają one w dalszym ciągu we wczesnej fazie okresu halsztackiego¹².

Druga grupa obejmuje garnki jajowate w przybliżeniu, zdobione albo listewkami plastycznymi z ornamentem palcowym, określanymi jako listwy językowate¹⁷, lub też dookolną listwą plastyczną zdobioną nacinaniem lub dołkami palcowymi. Naczy-

Hyc. 1. Stanowiska póżnohalsztackle kultury łużyckiej na Górnym Śląsku

Cmentarzyska

1. Biała, pow. Prudnik (?)

'2. Blachownia, pow. Kotle

3.    Domaradz, pow. Opole

4.    Jaśków ice, pow. Kluczbork

5.    Kuniów, pow. Kluczbork

6.    Lasowice Małe, pow. Olesno

7.    Łany Małe, pow. Gliwice

8.    Mikolin, pow. Niemodlin

9.    Polanowice. pow. Kluczbork

10.    Popielów, pow. Opole

11.    Swibie, pow. Gliwice

12.    W lnów, pow. Opole

13.    Ziemięcice, pow. Gliwice

14.    Zlemnice Małe, pow. Opole

15.    Zlemnice Wielkie, pow. Opole

Skarby

16.    Groszowice, pow. Opole

17.    Kluczbork, m. pow.

18.    Roszkowice, pow. Kluczbork

1

•Ł Drescher, Das Gebiet EUguth. cz. II, Nysa 1932, s. 26, ryc. 51 na s. 79.

2

M. G e d 1. Cmentarzysko kultury łużyckiej id Mikolime, pow. Niemodlin, „Silesia Antiąua”, Ł 2:1960, s. 44.

¹⁸ E. Dobrzańska, Badania ratoumiczo-wykopaliskowe na terenie Ziemiędc, pow. Gliwice, Biuletyn S. I. N„ nr 10, Katowice 1959, s. 3.

“A. Kietlińska, Osadnictwo starożytne na Górze Zamkowej w Cieszynie, „Materiały Starożytne'², t 4:1958, s. 91—126.

“ Kietlińska. op. cif., s. 117.

¹⁵ Kietlińska, Lt

¹⁴ Mamy tu do czynienia z pewnym pomieszaniem pojęć. Zazwyczaj bowiem typy wydziela się w obrębie poszczególnych rodzajów naczyń. Na przykład wśród mis z Góry Zamkowej w Cieszynie możemy wydzielić dwa typy: misy profilowane i misy o krawędzi zagiętej do środka. Natomiast autorka traktuje jako poszczególne typy kolejno: misy profilowane, naczynia workowate, misy o krawędzi zagiętej, pokrywki, naczynia baniaste z szyją, łącznie czarki i czerpaki, wreszcie naczynia sito-waie. Tego rodzaju postępowanie utrudnia przeprowadzenie poprawnej analizy materiału.

^u C Zettler, Typische Form en der jungsten Bronzeze it Oberschlesiens, [w:] Strena praehistorica, Halle/Saale 1948, ryc. 5a, c—e, g; G e d 1, Zróżnicowanie terytorialne..., s. 17, 22; Ra sc h ke, Vorgeschichte..., tabl. 5/3, 7/2 i 3, 12, ryc. 45 na s. 154.

3

Z. Durczewski, Grupa gómośląsko-małopolska kultury łużyckiej w Polsce„ cz. U. Kraków 1948. tabL XLVI 24—41, XLVII 1—12.

¹⁷ Kietlińska, op. cit., s. 106.