57

2.4. Metody zbierania danych a typy badań pedagogicznych

Prezentacja jakościowych i ilościowych metod zbierania danych nie wyczerpuje zagadnienia badań pedagogicznych. Poza tą klasyfikacją pozostają typy badań. W pedagogice można mów id o badaniach teoretycznych i praktycznych. Badania teoretyczne służą dwóm celom: budowaniu teorii i weryfikacji teorii. Natomiast badania praktyczne służą diagnozowaniu rzeczywistości edukacyjnej oraz jej ocenie. Jeśli teraz na te dwie ostatnie klasyfikacje nałożymy jakościowe i ilościowe metody zbierania danych, to powstaną interesujące kombinacje, które dopełnią budowany w tym rozdziale obraz zagadnienia.

•    Metody jakościowe i ilościowe w badaniach teoretycznych. Zastosowanie badań jakościowych i ilościowych do budowania teorii pedagogicznej zaprowadzi nas - zgodnie z wcześniejszymi analizami - do teorii empirycznych. racjonalistycznych i interpretatywnych. Te ostanie mogą powstać jedynie w przypadku zbierania danych metodami jakościowymi, opartymi na wglądzie intuicyjnym. Natomiast do dwóch pierwszych typów teorii prowadzą nas w głównej mierze metody ilościowe. Obraz jednak się zmienia, gdy przejdziemy do badań weryfikacyjnych. Tutaj możliwe są już scenariusze mieszane. Teoria powstała na bazie obserwacji uczestniczącej może być sprawdzana taką samą metodą, ale można ją także uwiarygodnić lub obalić za pomocą eksperymentu. Należy jedynie odpowiednio ostrożnie go zaplanować. Badacz ma także możliwość sprawdzenia swojej teorii empirycznej opartej na wglądzie ilościowym za pomocą wywiadu narracyjnego lub analizy wytworów kultury.

Postępowałem tak, kiedy to amerykańską listę 8 zadań rozwojowych, autorstwa R. J. Harighursta. weryfikowałem na polskiej próbce metodą wywiadu narracyjnego. Badania te potwierdziły występowanie w przestrzeni życiowej polskich badanych owych ośmiu zadań amerykańskich, ale jednocześnie ujawniły jeszcze trzy zadania, które w ilościowych badaniach w USA nic wystąpiły. Zwrotne badanie testem wystandaryzowanym potwierdziło słuszność wprowadzenia dodatkowych trzech zadań ujawnionych w polskiej próbie badanych. W rezultacie skonstruowano 11 zadań rozwojowych okresu wczesnej dorosłości. Jak widać, przechodzenie od badań ilościowych do jakościowych i z powrotem nic szkodzi otrzymanym wynikom²¹.

•    Metody ilościowe i jakościowe w badaniach praktycznych. Jeśli chodzi o poszukiwania diagnostyczne, czyli opisujące jakiś stan praktyki edukacyjnej, to użyteczne są obie strategie. W sytuacji braku jakichkolwiek danych na temat badanego zjawiska dobrze jest rozpocząć poszukiwania od jakościowego rozpoznania terenu badań. Natomiast przedmiot obserwacji zogniskowanej