59

Rozdział 3

Budowanie teorii pedagogicznych

Krzysztof Rubacha

3.1. Paradygmaty nauk społecznych a budowanie teorii pedagogicznych

Przez paradygmat rozumie się „zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości, przyjętych w społeczności uczonych - przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a następnie upowszechniony jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki"Jak wynika z tej definicji, paradygmat:

•    dotyczy bezpośrednio przedmiotu danej nauki, nazwanego tu „obszarem rzeczywistości”,

•    jest zbiorem ogólnych przesłanek, czyli zdań stanowiących podstawę wnioskowania o jakimś przedmiocie.

Jeżeli przedmiotem pedagogiki jest edukacja, to paradygmat w odniesieniu do pedagogiki będzie oznaczał zbiór ogólnych przesłanek (założeń) koniecznych do zdefiniowania edukacji, stanowiących punkt wyjścia badań nad nią oraz budowania jej teorii. Opisanie paradygmatów pedagogiki wymaga uprzedniego odwołania się do paradygmatów nauk społecznych, do których należy pedagogika. Edukacja jako praktyka społeczna jest przedmiotem badań ściśle związanym z przedmiotami innych nauk społecznych. Jako praktyka społeczna wywiera wpływ na psychikę i zachowanie się ludzi, odbywa się w obrębie grup społecznych, jest wypadkową wielu procesów makrospołecznych, jednocześnie tworzy kulturę, jak i jest jej produktem.

Takie usytuowanie przedmiotu badań pedagogiki nie pozwala na oderwanie jej od nauk społecznych. Co więcej, pedagogika poruszając się na pograniczu tych nauk, wyrasta z ich paradygmatów. Jest tak. ponieważ ogólne przesłanki, jakie formułuje się w odniesieniu do przedmiotu badań nauk społecznych, można