6a Przydawka, dopełnienie, okolicznik przyjaciele podmiotu i orzeczenia

Konspekt dla klasy VI

Data: 17. 09.2007r.

Wykonała: Wioleta Śliwowska

Szkoła Podstawowa nr 7 w Starym Lubotyniu.

Temat lekcji: Przydawka, dopełnienie., okolicznik- przyjaciele podmiotu i orzeczenia.

Cele lekcji:

♦> utrwalenie wiadomości o poznanych częściach mowy,

❖ kształcenie umiejętności rozróżniania i nazywania części zdania,

❖ doskonalenie umiejętności sprawnego i poprawnego posługiwania się językiem mówionym i pisanym,

Zamierzone efekty:

Uczeń:

> zna części mowy,

> rozróżnia i nazywa części zdania,

> potrafi sporządzić wykres zdania pojedynczego,

> sprawnie i poprawnie wypowiada się,

> aktywnie bierze udział w pracach i czynnościach grupy.

Metody pracy:

o pogadanka heurystyczna, o praca ćwiczeniowa.

Formy pracy:

■ indywidualna,

■ zbiorowa,

■ jednolita.

Środki dydaktyczne:

❖ karta z ćwiczeniami.

Przebieg lekcji:

1) Nauczyciel rozpoczyna od sprawdzenia wiadomości uczniów na temat części zdania, jeśli uczniowie mają braki w wiedzy wówczas prowadzący uzupełnia je, prosząc o zapisanie w zeszycie,

a) Co to są części zdania?

Części zdania - składniki wyróżnione ze względu na funkcję, jaką pełnią w zdaniu,

b) Jakie wyróżniamy części zdania?

- orzeczenie,

- podmiot,

- dopełnienie,

- okolicznik,

- przydawka.

c) Co wiecie o orzeczeniu?

- przypisuje pewne cechy lub czynności przedmiotowi, np.:

Dziecko czyta książkę ( czynność),

Samochód stoi przed domem ( czynność),

Za oknem zieleni się park. ( cecha),

- odpowiada na pytania czasownika (co robi? co się z nim dzieje? w jakim stanie się znajduj? ),

- typy orzeczeń:

I. Orzeczenie proste (czasownikowe):

* wyrażone osobową formą czasownika, np.:

Pies śpi,

Dyrektor przeczytał regulamin,

Chodźmy wreszcie do domu.

* wyrażone nieosobową formą czasownika, np.:

Rozbito szybę,

Sprzątnięto pokój,

Oceniono uczniów.

4 są zakończone na: - no. - to,

■ł nie posiadają pomiotu.

II. Orzeczenie złożone (imienne):

- składa się z łącznika i orzecznika,

Jest gaszony (łącznik) (orzecznik)

- być, - najczęściej

- stać się, przymiotnik

- zostać. lub rzeczownik.

d)Co możecie mi powiedzieć o podmiocie?

- wskazuje na rzecz łub osobę,

- odpowiada na pytania rzeczownika (kto? co?),

- rodzaje podmiotu:

A. gramatyczny (w mianowniku), np.:

Marek idzie do szkoły,

B. logiczny ( w dopełniaczu), np.:

Marka nie ma dzić w szkole,

C. szeregowy, np.:

Marek i Karol oglądają filmy.

D. domyślny (wynika z treści zdania), np.:

Lubię lody.

e) Czym może być wyrażony podmiot?

- rzeczownikiem, np.: Krzesło ma cztery nogi.

- zaimkiem rzeczownym, np.: On śpiewa znaną pieśń,

- przymiotnikiem, np.: Chory leży w łóżku.

- czasownikiem w bezokoliczniku, np.: Przyjemnie jest słuchać muzyki.

- liczebnikiem, np.: Jeden wystarczy.

f) Co wiecie o dopełnieniu?

- łączy się z orzeczeniem („dopełnia jego treść”),

Ola czyta książkę.

- odpowiada na pytania przypadków (oprócz M.),

Dopełniacz: Nie widziałeś gdzieś Doroty?

Celownik: Powiedz ojcu.

Biernik: Piszę wypracowanie.

Narzędnik: Przyjadę samochodem.

Mianownik: Marta opowiada o wakacjach.

- może występować więcej niż jedno dopełnienie.

g) Co możecie powiedzieć o okoliczniku?

- odpowiada na pytania: gdzie?, jak?, kiedy?, po co? dlaczego?

- łączy się z czasownikiem.

h) Jakie znacie rodzaje okoliczników?

* czasu: kiedy? Np.: jutro, we wtorek, za miesiąc,

* miejsca: gdzie? Np.: przed szkołą, w szatni,

* sposobu: jak? w jaki sposób? Np.: niewyraźnie, chętnie,

* przyczyny: dlaczego? z jakiego powodu? Np.: Przez ciebie się

spóźnimy, z powodu deszczu,

* celu: po co? w jakim celu? Np..: po zakupy, dla przyjemności.

i) Co wiecie o przydawce?

- jest określeniem rzeczownika i odpowiada na pytania: jaki?, jaka?, jakie?, który? która? które? czyj?, czyja?, czyje?, ile?, czego?, z czego? (sąto pytania przymiotnika), Np.:

Młoda dziewczyna stała przy oknie.

Trzeci dzień pracuj ą nad tym proj ektem.

Brat Anki jest studentem.

Kupiłem dziesięć jajek.

- może określać różne części zdania: