87

Przydatność falsyfikacjonizmu K. R. Poppera w badaniach psychologicznych

dziwość. Ostatecznym budulcem nauki są zdania bazowe (zwane też zdaniami protokolarnymi), których prawdziwość nie podlega dyskusji. Filozoficzne uzasadnienie możliwości zdań bazowych zawiera Tractatus logico-philosophicus Wittgenste-ina (1921/1997). Według niego struktura języka jest izomorficzna względem struktury świata. Oznacza to, że opis językowy ściśle odzwierciedla strukturę świata. Zdania bazowe - jako tworzywo nauki - podlegają następnie - zgodnie z metodą indukcji - uogólnieniu, dzięki czemu możliwe jest formułowanie praw naukowych i teorii. Konstruowanie teorii winno być zatem poprzedzone precyzyjnymi i drobiazgowymi obserwacjami, których wyniki są raportowane przez zdania protokolarne. Powyższe ujęcie poglądów empirystów logicznych jest daleko idącym uproszczeniem. Dyskusja dotycząca formy i treści zdań protokolarnych toczona była między członkami Kola długo oraz intensywnie (Koterski, 2000). Niemniej jednak jako tło, na którym przedstawiona zostanie propozycja Poppera, uznać można za wystarczające.

Rozważmy przykład. Za zdanie protokolarne, przynajmniej część empirystów logicznych, uznałoby zdanie następujące: W czasie t i w miejscu p, A dostizegł ślinienie się psa na widok świecącej lampki, poprzedzającej podanie pokarmu. Wskutek prowadzonych obserwacji można sformułować szereg analogicznych zdań protokolarnych. Oto one:

1.    W czasie tl w miejscu p, A dostrzegł ślinienie się psa na widok świecącej lampki, poprzedzającej podanie pokarmu.

2.    W czasie l2 w miejscu p, A dostrzegł ślinienie się psa na widok świecącej lampki, poprzedzającej podanie pokarmu.

3.    W czasie t3 w miejscu p, A dostrzegł ślinienie się psa na widok świecącej lampki, poprzedzającej podanie pokarmu.

Liczbę zdań tego typu można oczywiście zwiększyć. Następnie, posługując się indukcją, można je uogólnić do postaci:

W miejscu p, A zawsze dostizega (może dostrzec) ślinienie się psa na widok świecącej lampki, poprzedzającej podanie pokarmu.

Analogiczne indukcyjne uogólnienie można przeprowadzić dla miejsca - zdania bazowe dotyczyłyby wówczas miejsca/?/, p2,... pn. Otrzymujemy wówczas: A zawsze dostrzega (może dostrzec) ślinienie się psa na widok świecącej lampki, poprzedzającej podanie pokarmu. Kolejne indukcyjne uogólnienie dotyczyć może również osób dostrzegających badany fakt. Będzie to zatem osoba: Al, A2, A3... An. Ostatecznie zdanie powstałe wskutek kilku etapów uogólnień brzmi: Można dostrzec ślinienie się psa na widok świecącej lampki, poprzedzającej podanie pokarmu. Czy inaczej mówiąc: Pies ślini się na widok świecącej lampki, poprzedzającej podanie pokar

87

mu.